Bs. Trà Quang Ân - 

Các bệnh nhiễm trùng mắc tại bệnh viện được định nghĩa là các bệnh nhiễm trùng xảy ra ở những bệnh nhân sau khi vào viện mà lúc nhập viện thì chưa biểu hiện và chưa ủ bệnh.

Những bệnh nhiễm trùng tại bệnh nhân chỉ biểu hiện sau khi ra viện cũng nằm trong nhóm này.

Mặc dầu có nhiều trong số các bệnh nhiễm trùng này có thể dự phòng được. Song một số thì không thể, nên thuật ngữ nhiễm trùng tại bệnh viện không đồng nghĩa với nhiễm trùng do thầy thuốc gây nên- là để chỉ một bệnh nhiễm trùng do thủ thuật, chẩn đoán hoặc điều trị. Như các thủ thuật đặt một catheter vào niệu đạo hay luồn vào tĩnh mạch… gây ra. Các bệnh nhiễm trùng cơ hội ở những người bệnh mà các cơ chế phòng vệ vật chủ bị tổn hại (Suy giảm miễn dịch), thì thường do các tác nhân nhiễm trùng mà bình thường ra sẽ không gây cho người khỏe mạnh. Nhiều bệnh nhiễm trùng cơ hội do vi khuẩn của chính người bệnh gây ra (nhiễm trùng bản địa) và thường khó tránh vì chúng có liên qua đến các khuyết tật trong hàng rào niêm mạc hoặc đến các cơ chế phòng vệ khác của vật chủ. Thay vì các nguy cơ mà cơ thể ngăn ngừa được của môi trường.

Các vi khuẩn gây bệnh: Các vi khuẩn Gram âm dẫn đầu bản liệt kê này. Ý nghĩa thống kê của chúng phần lớn là do vai trò của chúng trong nhiễm trùng đường tiết niệu. Song các vi khuẩn Gram âm cũng có vai trò quan trọng tại các nơi khác có nhiều vi khuẩn loại này, đặc biệt là trực khuẩn mũ xanh và klebsiella, chỉ cần điều kiện dinh dưỡng tối thiểu và có thể có khả năng tạo nên các nguồn dự trữ vi khuẩn trong môi trường (vô tư) của bệnh viện cũng như ở bệnh nhân.

Trong phần lớn các trường hợp, hiện tượng nhờn KS trong số các trực khuẩn Gram âm là do tiếp nhận Plasmid được gọi là các yếu tố nhờn ( R.factor - Risistance Factor). Các Placmid của yếu tố R gồm AND hình vòng nằm ngoài NST đóng vai trò trung gian trong hiện tượng nhờn kháng sinh bằng các mã hóa các enzym tế bào làm mất hoạt tính của thuốc hoặc bằng cách làm thay đổi các hệ thống dính líu đến việc chiếm lấy kháng sinh.

Nhiều thuộc tính của Plasmid tạo ra một mối quan tâm lớn về cộng đồng như:

1. Hiện tượng nhờn với nhiều loại kháng sinh thường là gắn với cùng một yếu tố R.
2. Hiện tượng chuyển yếu tố R có thể diễn ra thông qua các vật chủ, thậm chí các nhóm trực khuẩn Gram âm.
3. Các đoạn gen nhỏ mã hóa đối với 1 enzym duy nhất làm mất hoạt tính kháng sinh đã được xác nhập vào các Plasmid khác nhau đã lan truyền vào nhiều nhóm trực khuẩn Gram âm.

Trực khuẩn Gram âm (phần lớn là Enterobacter, Trực khuẩn mũ xanh và Serratia) đã tạo ra 1 cơ chế nhiễm sắc thể bổ sung các hiện tượng nhờn các thuốc Penicillin và Cephalosporin, nghĩa là tạo ra các enzym Beta-Lactamaza vì lý do gia tăng sản xuất ra các enzym này là do tiếp xúc với các kháng sinh có cùng Beta-Lactam (nhất là các Cephalosporin thế hệ mới). Nên việc sử dùng tràn lan các kháng sinh này tại các cơ sở y tế tạo ra áp lực chọn lọc làm xuất hiện các chủng Gram âm khó trị này.

Trong số các cầu khuẩn Gram dương thì Staphylococcus aureus- nó là tai họa của những năm 1950 và đầu những năm 1960, đến nay vẫn còn là chủng gây bệnh nguy hiểm nhất. Trong các thập kỷ vừa qua, người ta đã ghi nhận một sự gia tăng đáng báo động, các tụ cầu vàng kháng Methycilin (MRSA), nhất là ở những người bệnh ốm yếu có bị tổn hại miễn dịch tại các đơn vị điều trị tích cực. Các chủng này, nói chung, nhờn tất cả các kháng sinh nhóm Beta-Lactam và thường là nhóm Erythrommycin, Clindamycin và cả nhóm Aminoglycozid nữa. Với các bệnh nhiễm trùng nặng do các chủng này gây ra, thì vancomycin được xem là kháng sinh hàng đầu. Các kháng sinh khác có hoạt tính kháng MRSA gồm: Rifamin, Ciprofloxacin và trimethroprim-sunfamethoxazol. Hiện tượng dung nạp vi khuẩn (các vi khuẩn chỉ bị các thuốc kháng khuẩn ức chế chứ không bị giết chết) thì thường là nằm trong số các chủng tụ cầu vàng được phân lập và có thể đòi hỏi phải dùng phối hợp các kháng sinh diệt khuẩn trong các bệnh nhiễm trùng này. Các liên cầu khuẩn nhóm D từ lâu được thừa nhận là một vi khuẩn gây bệnh quan trọng trong các trường hợp nhiễm trùng tiết niệu tại bệnh viện đang nổi lên như một vi khuẩn gây bệnh quan trọng, nhất là ở các bệnh nhân đã được dùng Cephalosporin phổ rộng (mà các cầu khuẩn đường ruột đều nhờn như nhau).

Phổ các vi khuẩn được thùa nhận là các tác nhân gây bệnh quan trọng tại Bệnh viện đang bành trướng mạnh mẽ. Các nhiễm trùng cơ hội do các vi khuẩn có độc lực thấp gây ra (tụ cầu ngoài da JK dạng bạch hầu) và nấm (Aspergillus, Cannida và các tác nhân gây bệnh nấm niêm mạc) đã trở thành tầm thường. Các virus đường hô hấp nhất là virus hợp bào hô hấp và virus cúm ngày càng được thừa nhận gây bệnh đáng kể tại bệnh viện.

Các virus truyền bệnh khác trong máu (virus viêm gan, virus gây suy giảm miễn dịch ở người-HIV, virus cự bào) cũng đang là mối quan tâm lớn của nhân viên y tế cũng như người bệnh hiện nay.

Nguồn:

1. Các nguyên lý Y học nội khoa: Harrison tập 2
2. Fundamental Virology Second Edition
3. Fungal Diseases of the Lung Second Edition