I. Đại cương:

- Bệnh gan do rượu là bệnh gan thường thấy nhất ở Mỹ. Nhiều nghiên cứu dịch tể học trên thế giới đã cho thấy có sự liên quan giữa việc uống rượu mỗi ngày và chết do xơ gan.

- Nguy cơ tăng độc tính gan nếu vượt quá mức ngưỡng rượu nhưng vẫn thấy những người nghiện rượu hiếm khi gây xơ gan. Hậu quả dẫn đến xơ gan phù thuộc vào tính đa dạng di truyền của enzym chuyển hóa rượu, giới tính, tình trạng dinh dưỡng, viêm gan siêu vi cùng xảy ra, tiếp xúc với độc chất hay thuốc và yếu tố miễn dịch.

-Bệnh gan do rượu tiến triển qua các giai đoạn: Từ bình thường đến gan nhiễm mỡ rồi đến viêm gan do rượu và cuối cùng dẫn đến xơ gan.

- Điều trị bệnh gan do rượu bao gồm ngưng hẳn việc uống rượu, điều trị những biến chứng ngoài gan do rượu (Rối loạn điện giải, hội chứng cai nghiện, rối loạn chức năng tim, dinh dưỡng kém, viêm tụy, viêm dạ dày, nhiễm trùng) và điều trị các triệu chứng của xơ gan (dịch báng, xuất huyết do tăng áp lực tĩnh mạch cửa và bệnh não)

 II.Dịch tể:

- Khoảng 3/4 dân Mỹ uống rượu; lạm dụng và nghiện rượu thường thấy với tỉ lệ 10% ở dân Mỹ.

- Bệnh gan do rượu là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của việc lạm dụng rượu lâu dài và là nguyên nhân thường nhất dẫn đến xơ gan ở phương Tây. Năm 1988 gần 44% số chết do xơ gan ở Mỹ là hậu quả của bệnh gan do rượu.

- Tỉ lệ lạm dụng và nghiện rượu ở phái nam (11%) cao hơn phái nữ (4%) và ở chủng người da đen (blacks) thấp hơn chủng người  không phải da đen (non-blacks), chủng đàn ông không phải da đen 8%, chủng đàn bà da đen 3%, chủng đàn ông da khác 11%, đàn bà da khác 4%. Mặc dù có sự khác nhau này nhưng tỉ lệ tiến triển đến xơ gan ở chủng người da đen cao hơn chủng người không phải da đen.

 III.Những yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh gan do rượu:

- Các nghiên cứu cho thấy rằng có sự liên quan giữa việc uống rượu thường xuyên hàng ngày và tần suất xơ gan.

- Uống rượu số lượng nhiều và thời gian dài có liên quan với tỉ lệ bệnh gan do rượu.

- Ngưỡng rượu quá cao (khoảng 80g mỗi ngày đối với đàn ông và 20g mỗi ngày đối với đàn bà) thì nguy cơ độc gan tăng cao.

- Uống rượu số lượng nhiều không thường xuyên nguy cơ xơ gan ít hơn.

- Những yếu tố thúc đẩy tiến triển đến bệnh gan do rượu:

• Giới tính: Độc tính của rượu tác động lên nữ giới cao hơn nam giới.
• Thay đổi gen của enzym chuyển hóa rượu.
• Tình trạng dinh dưỡng: Rượu cản trở việc hấp thu các chất tại ruột và làm giảm sự thèm ăn. Điều này dẫn đến thiếu protein, vitamin và khoáng chất.
• Nhiễm các virus gây viêm gan: Viêm gan siêu vi B-C cấp hay mạn tính đi kèm sẽ thúc đẩy tiến triển đến bệnh gan rượu.
• Tiếp xúc với thuốc và độc chất: Uống rượu thời gian lâu làm giảm hoạt động enzym tiểu thể, tăng chuyển hóa thuốc dung môi và kháng sinh. Ví dụ liều điều trị của acetaminophen có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng ở người nghiện rượu, tương tự Tolbutamin,Isoniazid và chất thải công nghiệp làm tiến triển bệnh gan rượu.
• Rối loạn miễn dịch.

 IV.Triệu chứng bệnh gan do rượu:

- Đặc điểm lâm sàng của bệnh gan rượu có thể khác nhau, từ không triệu chứng đến những triệu chứng đặc trưng như suy tế bào gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa.

- Bệnh nhân có một hay nhiều triệu chứng sau: Sốt, mỏi mệt, chán ăn, nôn, buồn nôn, lú lẫn, ngủ gà, gan lách lớn, suy kiệt, vàng da, nốt nhện, to vú ở đàn ông, teo tinh hoàn, phì đại tuyến mang tai tuyến lệ, mất thăng bằng, móng trắng, giảm tình dục...

*Bất thường về cận lâm sàng:

       Xét nghiệm                                                           Kết quả

1. Tỉ lệ SGOT/SGPT                                         ˃ 2 lần và cả hai đều nhỏ hơn 300 U/L

2. Photphatase kiềm                                        Tăng vừa đến tăng cao

3. Bilirubin                                                         Bình thường hay rất cao

4. Thời gian Prothrombine                             Bình thường hay rất cao

5. Albumin                                                         Bình thường hay giảm

6. NH3                                                               Bình thường hay cao

7. Dung tích hồng cầu                                     Thiếu máu hồng cầu lớn mức độ nhẹ

8. Bạch cầu                                                      Phản ứng dạng bạch cầu phối hợp với viêm gan thoái hóa mỡ

9. Tiểu cầu                                                        Bình thường đến giảm

10. Triglycerid                                                  Tăng ở người tiếp tục uống rượu

11. Kali,photpho,magne                                 Giảm ở người tiếp tục uống rượu

12. Đường                                                        Thường tăng

 V. Điều trị:

A. Đặc điểm chung cho việc điều trị bệnh gan rượu cấp và mạn :

1. Ngưng hẳn rượu, thiết lập chế độ dinh dưỡng cho người bệnh là điều cần thiết.

2. Cần nhập viện với những bệnh nhân có biến chứng ngoài gan do rượu như rối loạn điện giải, rối loạn chức năng tim, viêm tụy, viêm dạ dày xuất huyết, hội chứng cai rượu và nhiễm trùng.

3. Nguy cơ ung thư tế bào gan ở những bệnh nhân xơ gan nhưng đặc biệt cao ở bệnh nhân nghiện rượu.

⃰   Cho dù siêu âm và xét nghiệm αFP có thể giúp chẩn đoán sớm ung thư tế bào gan nhưng chỉ có số ít người bệnh gan rượu được kéo dài sự sống. Nhiễm siêu vi B và C mạn tính cũng có vai trò quan trọng dẫn đến ung thư gan .Hiệu quả của việc điều trị Interferon trong giai đoạn dẫn đến ung thư gan ở những bệnh nhân nghiện rượu có nhiễm virus mạn tính chưa được biết nhiều.

B. Điều trị bệnh gan rượu cấp mất bù:

1. Corticoid: Liệu trình điều trị 4 tuần với 32mg Methylprednisolon hay chất tương đương mỗi ngày.

2. Dinh dưỡng: Người bệnh nghiện rượu sẽ thiếu protein, vitamin và khoáng chất. Cố gắng cung cấp acidamin trong quá trình điều trị. Acidamin ngoài đường tiêu hóa đã được báo cáo cải thiện tình trạng dinh dưỡng; mức bilirubin máu và test thở aminopyrin có hiệu quả nhưng không tăng tỉ lệ sống ngắn hay lâu thêm của người bệnh.

3. Cung cấp những yếu tố khác: Magne, Kali và photphat cần phải cung cấp thêm.

4. Vitamin B1: Để ngăn ngừa bệnh não do gan cần phải thêm vitamin B1.

C. Điều trị bệnh gan rượu mạn mất bù:

1. Thuốc: Chưa có thuốc nào chuyên biệt để điều trị bệnh gan rượu mạn, tuy nhiên ở Mehico đã có nghiên cứu về colchicin uống mỗi ngày và ở Canada có nghiên cứu dùng Propylthiouracil (PTU) cho thấy có cải thiện sự sống của người bệnh nhưng cả hai nghiên cứu này trên số lượng người bệnh quá ít nên chưa thể nói gì về 2 loại thuốc trên.

2. Ghép gan: Bệnh gan giai đoạn cuối (xơ gan) và có tiền sử nghiện rượu nên được ghép gan.

Bs Trần Ngọc Hưng, lược dịch từ Liver diseases.