Bs Dương Chí Lực - KHTH

I. Mở đầu

Sức khỏe là vốn quý nhất của con người! điều đó không ai có thể phủ nhận được, và vấn đề này được minh chứng qua nhiều câu nói nổi tiếng như: “Sức khoẻ quý hơn vàng”, “Người có sức khỏe là có hy vọng, mà có hy vọng là có tất cả mọi thứ”, “Tài sản lớn nhất của đời người chính là sức khỏe”, “Mất sức khoẻ là mất tất cả”, “Chúng ta chỉ biết rõ giá trị của sức khỏe khi đánh mất nó”, “Bệnh tật là một bức thư gửi về từ cõi chết” .v.v…

Như vậy từ rất xa xưa, con người đã nhận thức được về tầm quan trọng của sức khỏe cũng như ý thức được sự cần thiết phải chăm sóc và giữ gìn lấy nó. Trải qua một quá trình lâu dài trong lao động và đấu tranh sinh tồn, loài người đã đúc kết nên nhiều kinh nghiệm quý báu về vấn đề giữ gìn, chăm sóc và nâng cao sức khỏe.

Ngày nay, những kinh nghiệm đó đa phần đã được chứng minh dựa trên các cơ sở khoa học và không ngừng được hoàn thiện. Đi kèm với điều đó là những thành tựu đột phá của y học hiện đại đã giúp con người ngày càng trở nên an toàn hơn trước các nguy cơ liên quan đến sức khỏe.

Tuy nhiên, để trở nên an toàn hơn theo đúng với ý nghĩa của nó, bên cạnh việc tiếp cận các dịch vụ công về y tế, thì con người cũng cần phải trang bị cho mình những kiến thức cập nhật, đặc trưng và đầy đủ để tự chăm sóc sức khỏe cho bản thân.

Vì sao gọi là cập nhật, đặc trưng và đầy đủ? Cập nhật bởi vì tri thức luôn được tìm ra, bổ sung và có thể thay đổi theo thời gian để phù hợp với hoàn cảnh mới. Đặc trưng là bởi vì nó liên quan đến từng nguy cơ gây tổn hại sức khỏe đặc trưng cho từng người, từng nhóm người, thậm chí là từng cộng đồng người, nói cách khác là nó mang tính đặc thù liên quan đến cơ địa, môi trường, nghề nghiệp, tập quán sinh hoạt .v.v… Còn đầy đủ ở đây muốn nói đến vấn đề tiếp thu kiến thức một cách hoàn chỉnh, vận dụng đầy đủ, thực hành nghiêm túc, bởi vì tất cả những vấn đề liên quan đến sức khỏe, nếu không đầy đủ thì có thể gây tác dụng ngược lại.

Trong thời đại kinh tế xã hội, khoa học công nghệ phát triển như hiện nay, con người ngày càng có nhiều nhu cầu về vấn đề chăm sóc, giữ gìn và nâng cao sức khỏe: khỏe để lao động, học tập, khỏe để hưởng thụ, khỏe để phát triển .v.v…

Đáp ứng với nhu cầu cần thiết đó, các thông tin về sức khỏe luôn được quan tâm chuyển tải trên vô số các phương tiện truyền thông đại chúng, đa dạng về chủ đề, phong phú về nội dung và nổi bật về hình thức.

II. Thực trạng

Trên các phương tiện truyền thông đại chúng, cho dù dồi dào đến đâu vẫn chưa thể đáp ứng hết được nhu cầu cần tìm hiểu của mọi người. Mặt khác, vì phải chuyển tải với số lượng và khối lượng thông tin đồ sộ, cho nên các nội dung vẫn không tránh được các lỗi nhất định như nội dung trùng lặp, có khi trái ngược, dẫn chứng thiếu tính thuyết phục, khuyến cáo thiếu tính khả thi .v.v… khiến mọi người không tránh khỏi lo lắng, băn khoăn và thiếu tự tin …

Có nội dung đã đưa ra các lời khuyên rất thiết thực nhưng hình như quá khó để làm theo, sử dụng nhiều thuật ngữ chuyên môn gây khó hiểu, hoặc câu từ đa nghĩa dễ dẫn đến hiểu nhầm.

Mặt khác, có bài viết còn quan trọng hóa vấn đề, nghiêm trọng hóa nguy cơ, lý tưởng hóa phương pháp với những tựa đề gây ấn tượng mạnh như “cẩm nang”, “bí quyết”, “thần dược”, “các điều không ngờ”, “những điều chưa biết” .v.v…, để tăng sức lôi cuốn đối với người đọc, khiến họ trở nên “cuồng tín” và phớt lờ đi các lời khuyên chân thành từ các bác sỹ.

Nguy hiểm hơn, với sự bùng nổ của các mạng xã hội hiện nay, đó là các trang web không được kiểm duyệt, hay trên facebook, mọi người tham gia thường chia sẻ những nội dung không có cơ sở khoa học, thiếu tính tin cậy .v.v… Thậm chí đưa các nội dung và hình ảnh phản cảm, không chân thực, tạo nỗi sợ hãi không đáng có trước các kỹ thuật can thiệp của y học hiện đại (như phẫu thuật), gây hoài nghi, hoang mang và làm mất niềm tin của công chúng vào những người làm công tác y tế.

Một số trang tin giáo dục sức khỏe còn thiết kế về hình thức và nội dung làm người đọc hay nhầm lẫn với các bài quảng cáo của các cơ sở sản xuất Dược phẩm.

Nói tóm lại, các nội dung liên quan đến sức khỏe trên các phương tiện thông tin hiện nay vẫn chưa làm thỏa mãn được nhu cầu trong công chúng, thậm chí có một số trường hợp gây tác dụng ngược lại.

III. Cần chọn lọc

Ngay từ thế kỷ XVIII, nhà văn nổi tiếng người Mỹ Mark Twain cũng đã nói lên sự cẩn trọng khi tiếp xúc với các trang tin về sức khỏe: “Hãy cẩn thận khi đọc sách về sức khỏe, bạn có thể bỏ mạng vì một lỗi in ấn”. Với viện dẫn trên, người viết không có ý khuyên độc giả đừng tin vào sách hay báo chí, mà chỉ khuyên tất cả cần thận trọng và cân nhắc kỹ lưỡng các lời khuyên về sức khỏe trước khi áp dụng để điều chỉnh các hành vi liên quan trong đời sống của chúng ta.

Chúng ta đều biết: mọi thông tin nói chung hay các khuyến cáo chăm sóc sức khỏe nói riêng là những kiến thức bổ ích được đúc kết dựa trên các cơ sở khoa học căn bản, mang tính cộng đồng, đã được thực tế chứng minh dựa theo đa số … Nhưng mỗi cá nhân là những con người cụ thể, thể chất cụ thể, cơ địa cụ thể, môi trường cụ thể, công việc cụ thể .v.v… không ai giống ai, vì thế cho nên muốn đưa các lời khuyên về sức khỏe vào thực tiễn của mỗi cá nhân thì nên thông qua các bước sau đây:

Xác định rõ nội dung thông tin đó có thật sự cần thiết cho bạn hay không? Ví dụ bạn đang có vấn đề về tiêu hóa, nên tiếp cận các thông tin về tiêu hóa, bạn bị đái đường, nên tiếp cận thông tin liên quan đến bệnh chuyển hóa, bạn hoặc người thân đang mang thai, nên tiếp cận thông tin chăm sóc sức khỏe sinh sản .v.v… Chúng ta cũng biết rằng: kiến thức thì muôn vàn, nhu cầu thì không giới hạn, nếu cái gì bạn cũng muốn thực hiện thì e rằng dễ dẫn đến nhiều rắc rối trong sinh hoạt, ảnh hưởng đến cuộc sống trong khi hiệu quả thì mơ hồ, hay nói cách khác là dễ bị “tẩu hỏa nhập ma”.

Xác định rõ nội dung đó thuộc trang tin nào, có được kiểm duyệt hay không? Điều này thật khó đối với nhiều người, thậm chí còn khó đối với cả người viết, đặc biệt là thông tin trên internet. Những trang thông tin đáng tin cậy mà người viết khuyến cáo các bạn nên tiếp cận đó là: báo Sức khỏe và đời sống, bản tin Y dược, các trang web của các cơ sở y tế công lập cũng như tư nhân. Còn ngoài ra, bạn phải nhớ tên của trang web đó để đi vào bước tiếp theo.

Tiếp cận trực tiếp với bác sỹ: bạn có thể đi gặp các bác sỹ tại các phòng khám bệnh, tại các cơ sở y tế, hãy tranh thủ tận dụng cơ hội này để xin ý kiến về các thông tin mà bạn đã tiếp thu được và đừng quên nhắc đến tên trang web chứa đựng thông tin đó. Các bác sỹ sẽ dễ dàng tư vấn cho bạn cách thực hiện tốt nhất, áp dụng riêng cho chính bạn bởi vì họ đã cơ bản nắm được “5 dấu hiệu sinh tồn” của bạn thông qua thăm khám ban đầu.

Một vấn đề nữa được đặt ra là bạn nên đi đến phòng khám nào trong khoa khám có nhiều bàn khám thuộc nhiều chuyên khoa? Bạn nên hỏi người hướng dẫn tại bàn tiếp nhận, hay còn gọi là bàn đăng ký khám bệnh, ở một số cơ sở y tế gọi bàn này bằng cái tên rất mỹ miều như “quầy Lễ tân”.

Ở các nước phát triển, việc tư vấn này thuộc về bác sỹ gia đình, còn ở Việt Nam, mô hình này đang bắt đầu hình thành ở các thành phố lớn, hy vọng trong thời gian sắp tới sẽ nhân rộng và hoạt động hiệu quả ở tất cả các tỉnh thành, lúc đó cơ hội tiếp cận, chọn lọc cũng như thực tiễn hóa các thông tin về sức khỏe sẽ dễ dàng và thuận lợi hơn rất nhiều.

IV. Kết luận

Nhu cầu về sức khỏe thì không ngừng được nâng cao, thông tin thì dồi dào và liên tục được cập nhật, việc tiếp cận thì tương đối dễ dàng. Tuy nhiên khả năng tiếp nhận và ứng dụng thì không đồng đều trong công chúng, một phần do những hạn chế nhất định mang tính khách quan trên các phương tiện truyền thông .v.v… Vì vậy, việc chọn lọc thông tin là vô cùng quan trọng, đảm bảo tính cần thiết, tính hợp lý, tính đặc trưng, khả thi và đầy đủ, để thông tin thật sự bổ ích và hỗ trợ đắc lực cho công việc chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho mọi người

Hãy bảo vệ sức khỏe của chính mình và cộng đồng, vì đó là tài sản vô giá của toàn xã hội, quyết định sự phát triển và phồn vinh của đất nước và góp phần vào sự tiến bộ của nhân loại.