Ds CK2 Nguyễn Văn Ngọc

Statin là nhóm thuốc được chỉ định sử dụng phối hợp với chế độ ăn uống và tập thể dục để làm giảm nồng độ cholesterol xấu trong máu. Trên thị trường, có các chế phẩm statin được sản xuất dưới dạng các sản phẩm có thành phần duy nhất hoặc những sản phẩm kết hợp. Dù là thuốc được sử dụng rộng rãi để làm hạ mỡ máu, tuy nhiên, thuốc cũng có một số tác dụng phụ cần phải đề phòng.

Tổn thương cơ

Simvastatin là một thuốc hạ mỡ máu thuộc nhóm ức chế men 3-Hydroxy-3-methylglutaryl-coenzyme A reductase. Do có tác dụng tốt trên cả cholesterol và triglyceride nên statin là nhóm thuốc hạ mỡ máu được sử dụng rộng rãi. Mặc dù thuốc có độ an toàn khá cao so với các thuốc hạ mỡ máu khác, nhưng nhóm statin cũng có thể gây ra khá nhiều tác dụng phụ cho người sử dụng, trong đó, tổn thương cơ là một trong những vấn đề thường gặp nhất, xảy ra ở 1-5% số người dùng thuốc và chiếm 25% tổng số các tác dụng phụ liên quan đến statin.

Các biểu hiện ở cơ liên quan đến statin bao gồm: viêm cơ, tiêu cơ vân, tăng nồng độ men cơ mức độ nhẹ, đau cơ đơn thuần không có tăng men cơ, yếu cơ, chuột rút hoặc đau cơ kết hợp với tăng men cơ kéo dài sau khi ngưng thuốc. Một số yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm độc cơ do statin bao gồm: tuổi cao, nhẹ cân, sau phẫu thuật, có nhiều bệnh đi kèm hoặc dùng statin cùng thuốc khác, đặc biệt là các thuốc hạ mỡ máu nhóm fibrate. Mặc dù có nhiều giả thuyết được đưa ra nhưng cơ chế tổn thương cơ do statin hiện vẫn chưa được làm sáng tỏ. Hiện nay, không có phương pháp điều trị đặc hiệu các tổn thương cơ do nhóm statin ngoại trừ việc ngưng dùng thuốc. Để phát hiện sớm tổn thương cơ do nhóm statin, cần xét nghiệm nồng độ men cơ (creatinine kinase) trước khi dùng thuốc và kiểm tra lại khi bệnh nhân có biểu hiện đau cơ, việc theo dõi định kỳ nồng độ men cơ khi không có biểu hiện lâm sàng là không cần thiết.

Các tổn thương khác

Gần đây, Cơ quan Quản lý thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ còn đưa ra khuyến cáo các statin có thể làm gia tăng lượng đường và glycosylated hemoglobin (HbA1c) trong máu. Nguy cơ bệnh tiểu đường xảy ra ở 9 - 13% bệnh nhân dùng statin. Nhầm lẫn và mất trí nhớ có hồi phục có thể xảy ra khi dùng statin mặc dù hiếm. Không có bằng chứng cho thấy những tác dụng phụ này dẫn đến suy giảm nhận thức về sau. Do đó, thử nghiệm men gan alanine aminotransferase được khuyến cáo thực hiện trước khi chỉ định bệnh nhân bắt đầu dùng statin nhưng không cần thiết phải thường xuyên theo dõi vì tổn thương gan nghiêm trọng ở những bệnh nhân uống statin hiếm khi xảy ra và không thể được ngăn ngừa bằng việc theo dõi thường xuyên. Phải ngưng thuốc ngay nếu tổn thương gan nghiêm trọng với các triệu chứng lâm sàng và/hoặc tăng bilirubin máu hay vàng da xảy ra trong quá trình điều trị. Không nên dùng lại statin nếu không tìm thấy nguyên nhân nào khác gây tổn thương gan. Chống chỉ định sử dụng lovastatin cùng lúc với các chất ức chế CYP3A4 mạnh bao gồm itraconazole và erythromycin để giảm nguy cơ gây bệnh cơ (myopathy)/tiêu cơ vân (rhabdomyolysis). 

Phải giới hạn liều statin khi dùng chung với các loại thuốc khác như: gemfibrosil, cyclosporin, danazol, amiodarone, verapamil, diltiazem.