Nguyễn Đức Khánh – Khoa Chẩn đoán hình ảnh

I. Mở đầu:

Hẹp thực quản là dị tật bẩm sinh đường tiêu hóa thường gặp. Tỉ lệ khoảng 1/2.000 - 1/4.000 trẻ sinh sống. Dị tật này cần phải phẫu thuật cấp cứu để cứu sống trẻ. Có khoảng 1/3 trường hợp được chẩn đoán trước sinh (24 tuần tuổi) nhờ dấu hiệu đa ối và không thấy dạ dày trên siêu âm. Khoảng 30% trẻ dị tật thực quản bị sinh non, có thể có dị dạng phối hợp hoặc dị dạng phế quản-phổi. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng và hình ảnh X quang. Việc chẩn đoán sớm và chính xác để có các xử lý đúng đắn và chuyển nhanh bé đến các trung tâm có khả năng phẫu nhi giúp cho cơ hội sống của bé cao hơn.

II. Các hình thái dị tật thực quản

III. Lâm sàng

- Trẻ sau sinh bị trào nước ối (do trẻ không nuốt được)

- Rối loạn hô hấp, tiết nước bọt nhiều, tắc đường thở.

- Ho, sặc, nôn ói, tím tái ngay lần bú đầu tiên.

- Bụng chướng lớn hoặc ngược lại xẹp lép.

 IV. Chẩn đoán và xử trí

Dựa vào triệu chứng lâm sàng.

Dùng ống thông dạ dày đầu mềm và vô trùng đặt qua mũi hoặc miệng trẻ. Nếu ống thông không xuống được quá 8cm-10cm là thực quản bị teo. Cần chú ý nếu ống thông quá cứng có thể làm thủng túi cùng, ngược lại ống thông quá mềm có thể bị cuộn tròn trong túi cùng.

Có thể chụp X quang sau khi bơm chất cản quang vào thực quản hoặc sau khi đặt một ống thông cản quang và chụp trẻ ở tư thế đứng.

 Dựa vào các dấu hiệu trên, nếu nghi ngờ có hẹp thực quản phải hút sạch nước bọt và chuyển nhanh bé đến một trung tâm có khả năng phẩu nhi. Trong khi di chuyển, để bệnh nhi ở tư thế nửa ngồi hoặc nghiêng về phía trước. Nếu cần, có thể đặt nội khí quản để hút nước bọt thường xuyên, tránh ngạt thở.

 V. X quang chẩn đoán

1.  Phim ngực – bụng đứng với sonde trong thực quản:

* Thấy sonde dừng lại hoặc cuộn tròn ở mức D2 – D4

* Không thấy không khí trong ống tiêu hóa ( Type I, II) hoặc nhiều không khí trong ống tiêu hóa (Type III, IV)

* Có thể có các dị dạng ở cung sườn, cột sống hoặc phế quản – phổi đi kèm

 2. Phim ngực – bụng đứng với thuốc cản quang trong thực quản

* Thấy thuốc cản quang dừng lại trong túi cùng, không có không khí trong ống tiêu hóa (Type I)

* Thấy thuốc cản quang dừng lại trong túi cùng và dò sang khí-phế quản, không có không khí trong ống tiêu hóa (Type II)

* Thấy thuốc cản quang dừng lại trong túi cùng, có nhiều không khí trong ống tiêu hóa (Type III)

* Thấy thuốc cản quang dừng lại trong túi cùng và dò sang khí-phế quản, có nhiều không khí trong ống tiêu hóa (Type IV)

* Có thể có các dị dạng ở cung sườn, cột sống hoặc phế quản – phổi đi kèm

 Bình thường sau sinh:

• 10 phút thấy được không khí trong dạ dày
• 30 phút thấy được không khí trong tá tràng
• 3 giờ thấy được không khí trong hồi tràng
• 8 giờ thấy được không khí trong trực tràng

* Một số hình ảnh X quang teo thực quản bẩm sinh:

VI. Kết luận:

Hẹp thực quản là một bệnh lý bẩm sinh cần được can thiệp ngoại khoa càng sớm càng tốt, việc chẩn đoán dựa vào lâm sàng và X quang. Hiện nay ở nước ta chưa có nhiều trung tâm y khoa có khả năng phẫu thuật bệnh lý này, do vậy việc kết hợp giữa lâm sàng và X quang nhằm chẩn đoán sớm, chính xác để có thái độ xử lý đúng đắn và chuyển kịp thời trẻ đến các trung tâm phẫu nhi có điều kiện sẽ giúp cho cơ hội sống của trẻ cao hơn.