Bs Đặng Ngọc Thành - 

Mùa đông năm nay đến muộn nhưng rét hơn mọi năm và thời gian rét cũng kéo dài hơn, vì vậy ngay mới đầu mùa đông tại khoa Cấp cứu – bệnh viện đa khoa Quảng Nam đã tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhân bị đột quỵ não (xuất huyết, nhồi máu não) và nhồi máu cơ tim. Nếu như những năm trước chỉ rải rác vài bệnh nhân trong tuần thì năm nay ngày nào cũng có 2 đến 3 bệnh, trong đó nhiều trường hợp rất nặng. Điều đặc biệt là bệnh có xu hướng trẻ hóa và xuất hiện trên những người chưa từng có bệnh nền trước đây, điều này rất nguy hiểm vì người bệnh chủ quan nên không có biện pháp phòng ngừa trước.

Trường hợp 1:

Bệnh nhân nam 33 tuổi, tiền sử khỏe mạnh, sau khi đi làm về tắm bằng nước lạnh, vừa vào nhà thì van đau đầu choáng váng rồi nôn và hôn mê nhanh chóng, được đưa vào khoa Cấp cứu ghi nhận huyết áp 240/120mmHg, Glasgow 6 điểm (bình thường là 15 điểm); kết quả chụp CLVT sọ não: xuất huyết cầu não lượng nhiều, đây là vị trí nguy hiểm nhất. Người nhà xin đi tuyến trên nhưng cũng tử vong sau đó.

Hình ảnh chụp CLVT của bệnh nhân 33 tuổi xuất huyết cầu não (mũi tên)

Trường hợp 2:

Bệnh nhân nam 45 tuổi, tiền sử khỏe mạnh, vào viện vì đột ngột đau ngực, nôn nhiều, qua thăm khám sơ bộ ghi nhận huyết áp tụt 90/60mmHg; đo điện tim phát hiện Nhồi máu cơ tim tối cấp thành dưới, chúng tôi khởi động quy trình “báo động đỏ” nội viện; sau 3 phút, khi đang dùng thuốc để chuyển lên phòng chụp và đặt stent động mạch vành thì bệnh diễn biến ngưng tim, được hồi sinh tim phổi, sốc điện, rồi chuyển lên phòng can thiệp và bệnh nhân được cứu sống ngoạn mục. Nếu bệnh nhân này đến trễ khoảng 10 phút thì chắc chắn sẽ ngưng tim ngoại viện.

Hình ảnh điện tim của bệnh nhân 45 tuổi nhồi máu cơ tim thành dưới

Đây là hai trường hợp điển hình về bệnh và tuổi còn quá trẻ, ngoài ra rất nhiều bệnh nhân ở các lứa tuổi khác nhau bị đột quỵ não tuy không tử vong nhưng cũng để lại di chứng về thần kinh, vận động rất nặng nề, có những bệnh nhân đột quỵ ngay trong nhà vệ sinh hoặc nhà tắm do huyết áp tăng cao đột ngột gây xuất huyết não.

Vậy đâu là nguyên nhân?

- Khi thời tiết lạnh, cơ thể có những phản ứng mang tính tự vệ như tiết ra nhiều hóc môn catecholamine làm co mạch ngoại vi, dồn máu về trung tâm làm áp lực mạch máu trung tâm tăng lên, gây tăng huyết áp.

- Những người lớn tuổi, mắc sẵn các bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, xơ vữa động mạch, rung nhĩ, béo phì, tăng cholesterol dễ gây nhồi máu cơ tim. Những người có túi phình mạch não, dị dạng mạch não, thành mạch ở não đã bị tổn thương, rất dễ vỡ khi huyết áp tăng đột ngột gây xuất huyết não.

- Lối sống: ăn nhiều chất béo, ăn mặn, hút thuốc lá, uống rượu, vận động ít và uống nước ít hơn trong mùa đông làm tăng độ quánh của máu gây tăng huyết áp, tuần hoàn máu kém dễ hình thành cục máu đông gây tắc mạch não và mạch vành tim.

- Ngoài ra, khi nhiệt độ giảm cũng làm cơ thể tăng sản xuất hồng cầu và tiểu cầu nhằm tăng sự trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến dễ hình thành cục máu đông.

Những dấu hiệu nhận biết đột quỵ não:

- Đang tỉnh táo bỗng từ từ hay đột ngột lơ mơ hoặc hôn mê, không thể đi lại hoặc đi lại lảo đảo không vững.

- Méo miệng, yếu, tê hoặc liệt một tay hoặc tay chân một bên cơ thể. Bảo người bệnh dơ hai tay hai chân lên thì một bên yếu hoặc không dơ lên được. Cầm đũa không chặt, ăn bị sặc, uống nước bị chảy ra một bên miệng.

- Nói lắp, nói khó hiểu, nói không rõ (thường gọi là nói đớ đớ), khó nói hết một câu hoàn chỉnh. Đôi khi không nói được.

- Có thể đau đầu dữ dội, nôn nhiều, tăng tiết đờm giãi...

Những dấu hiệu cảnh báo nguy cơ nhồi máu cơ tim:

- Đau ngực, với mức độ có thể thay đổi từ cảm giác đè nặng hoặc nóng rát phía trước ngực bên trái đến đau dữ dội giống như bị dao đâm hoặc siết chặt. Đau có thể lan lên cổ, hàm dưới, vai bên trái, lưng, bụng hoặc cánh tay bên trái. Thời gian đau có thể vài phút hoặc kéo dài hơn 20 phút. Có khi đau ở vùng thượng vị (nhân dân hay gọi là chấn thủy, giống đau dạ dày). Đa số người bệnh chúng tôi gặp là có đau ngực nhẹ khoảng 3-5 phút, mỗi ngày vài cơn trước đó.

- Khó thở, vã mồ hôi, tay chân lạnh và ẩm. Da tái.

- Cảm giác hoa mắt, chóng mặt.

- Buồn nôn hoặc nôn mửa.

- Tăng hoặc giảm huyết áp.

- Kích thích, lo lắng, hồi hộp, bất an hoặc hoảng sợ.

- Có thể nhanh chóng mất ý thức hoặc ngưng tim ngưng thở.

- Một số trường hợp như: người lớn tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường thì triệu chứng không điển hình rất khó phát hiện, chỉ có thể nhận biết qua một số dấu diệu như: khó thở, da tái lạnh, thay đổi tri giác, ngất hoặc huyết áp tụt dưới 90/60mmHg

Các biện pháp phòng bệnh:

- Giữ ấm cơ thể: khi đi ra ngoài trời lạnh thì phải mặc áo ấm, đặc biệt giữ ấm cổ và ngực. Tắm bằng nước ấm, trong phòng kín không có gió lùa, làm ấm từ chi rồi dần lên khắp cơ thể, thời gian tắm càng nhanh càng tốt. Không được tắm bằng nước lạnh.

- Khi ngủ dậy nên tung chăn từ từ, ngồi dậy trong vài phút, có thể làm vài động tác khởi động tay chân trước khi rời khỏi giường. Không nên đứng dậy đột ngột.

- Đối với những người lớn tuổi và có bệnh tăng huyết áp: không để bị táo bón làm phải gắng sức nhiều gây tăng huyết áp đột ngột, khi đi tắm hoặc đi vệ sinh nên có người đi cùng và theo dõi sát.

- Những người đã có sẵn bệnh nền như: tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh van tim, rung nhĩ, bệnh mạch vành, rối loạn mỡ máu... phải tuân thủ điều trị và nên kiểm tra định kỳ để điều chỉnh thuốc và chế độ ăn uống thích hợp. Những người có biểu hiện đau ngực dù nhẹ cũng nên đến bệnh viện kiểm tra ngay khi xuất hiện cơn đau đầu tiên. Người bị tăng huyết áp hoặc chưa từng phát hiện tăng huyết áp nếu cảm thấy đau đầu dữ dội, nôn thì không nên cố gắng dùng thuốc giảm đau mà nên đến bệnh viện vì nguy cơ xuất huyết não.

- Những người chưa phát hiện bệnh nền trước đây cũng nên kiểm tra huyết áp, xét nghiệm đường máu, mỡ máu, đo điện tim để phát hiện bệnh kịp thời.

- Lối sống lành mạnh: hạn chế sử dụng rượu bia, không ăn mặn, không hút thuốc lá, cà phê, không thức khuya, giảm căng thẳng, tránh hoạt động thể lực quá sức dưới trời lạnh. Uống đủ nước và vận động nhẹ nhàng.

- Khi có các biểu hiện bất thường như trên, nên đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế có khả năng can thiệp tim mạch và điều trị đột quỵ. Tại bệnh viện đa khoa Quảng Nam đã điều trị thường quy các bệnh trên, người bệnh hoặc thân nhân có thể liên hệ qua số điện thoại: 02353870115 để được hướng dẫn và tư vấn kịp thời./.