BS. Huỳnh Minh Nhật - Khoa Nội Tiêu hóa

1. Đại cương

Kĩ thuật đông bằng argon plasma (Argon Plasma Coagulation - APC) là phương pháp cầm máu không tiếp xúc đã tạo ra nhiều sự chú ý và hứng thú trong những năm gần đây, được xem như là một giải pháp thay thế cho phương pháp nhiệt đông tiếp xúc (đầu dò nhiệt và đầu đốt lưỡng cực) và các công nghệ không tiếp xúc hiện có như laser.

APC là kĩ thuật cầm máu sử dụng năng lượng nhiệt từ đầu dò có dẫn khí trơ argon được ion hóa thành plasma. Đây là phương pháp cầm máu ít gây tai biến do sức xuyên thấu của đầu dò với niêm mạc ống tiêu hóa < 5mm. Kỹ thuật này được áp dụng rất tốt với các tổn thương do dị dạng mạch máu của ống tiêu hóa.

2. Nguyên lý

APC sử dụng hơi argon để phát ra plasma và phân bố năng lượng nhiệt lên các mô xung quanh đầu dò. Điện thế cao ở đầu dò sẽ ion hóa argon khi hơi argon được phóng ra từ đầu dò. Khí argon dễ được ion hóa ở điện thế 6000 Vol phát ra từ một sợi tungsten gắn ở sát đầu ống, hơi ion hóa này sẽ truyền năng lượng nhiệt ở một độ sâu khoảng 2-3 mm.

APC đặc biệt hữu ích cho các mục tiêu khó tiếp cận khi tiếp xúc trực tiếp và điều trị nhiều tổn thương cùng lúc. Ngoài ra, APC có xu hướng nhanh hơn các liệu pháp nhiệt tiếp xúc.

3. Chỉ định

• Dị dạng mạch máu ở đại tràng, ruột non và dạ dày.
• Giãn mạch máu hang vị (Dạ dày dạng dưa hấu - GAVE).
• Giãn mao mạch sau tia xạ (Viêm trực tràng sau xạ trị) với chảy máu đáng kể hoặc có triệu chứng.
• Sau cắt polyp đáy lớn để giảm adenoma tái phát.
• Cắt bỏ polyp tá tràng hoặc đại tràng dạng phẳng ở những vị trí khó tiếp cận bằng snare.
• Điều trị khối u xâm lấn vào stent kim loại ở thực quản

4. Kỹ thuật

• Phát hiện tổn thương cần cầm máu.
• Bơm rửa tổn thương sạch, bộc lộ vùng cần can thiệp.
• Dán tấm điện cực trung tính vào đùi hoặc vai.
• Ấn nút để khởi động khí argon, luồn đầu dò qua kênh thủ thuật cho đến khi đầu xanh tiếp cận phía trên vị trí cần điều trị và thấy rõ vạch đen (để chắc chắn đầu dò đã luồn đủ ra ngoài ống nội soi, tránh làm hỏng ống nội soi).
• Thử nhẹ cường độ bằng cách phát xung khi đầu dò còn ở xa mô đích, sau đó đưa đầu dò tiếp cận gần hơn từ từ với mô đích, thường argon chỉ tác dụng khi đầu dò không xa mô đích quá 1 cm. Ngược lại cũng không được để quá sát mô đích gây tổn thương sâu nguy hiểm.
• Cài đặt nguồn trên máy phát APC được điều chỉnh dựa trên vị trí của tổn thương. Vị trí thành tiêu hóa mỏng như đại tràng và ruột non: 20-30 watt. Tổn thương ở dạ dày và cắt bỏ khối u: 30-40 watt. Độ sâu của sự thâm nhập trong quá trình đông máu phụ thuộc vào công suất và số lượng xung tại một vị trí cụ thể.
• Đầu dò có thể dùng để tác động lên từng tổn thương riêng biệt hoặc phủ lên cả vùng trong trường hợp quá nhiều tổn thương (GAVE, tổn thương niêm mạc trực tràng do tia xạ).
• APC có thể gây ra vài vết loét nông tự lành sau 2-3 tuần.
• Có thể dùng glucagon làm giảm nhu động, chú ý hút bớt hơi để tránh căng phồng quá mức.

5. Tai biến

Thủng: có tỷ lệ thấp (0,2%), chủ yếu là đại tràng phải.

Các biến chứng khác: ít gặp, thường không có triệu chứng: tràn khí dưới da, tràn khí phúc mạc…

6. Tổng kết

Với lợi thế có thể tiếp cận ở những vị trí khó, điều trị nhiều tổn thương lan tỏa cùng một lúc, an toàn do độ xâm nhập không sâu cũng như dễ áp dụng, cho hiệu quả cao mà giá thành rẻ hơn so với laser, APC đang được chỉ định ngày càng rộng rãi trong điều trị xuất huyết tiêu hóa và các bệnh lý tiêu hóa khác.

Tài liệu tham khảo:

1. Hướng dẫn quy trình kỹ thuật Nội khoa, chuyên ngành Tiêu hóa, Bộ Y tế, Nhà xuất bản Y học - Hà Nội, 2016
2. Trần Văn Huy, Giáo trình Nội soi tiêu hóa nâng cao, Nhà xuất bản Đại học Huế, 2016
3. Jonathan Cohen, Argon plasma coagulation in the management of gastrointestinal hemorrhage, Feb 12, 2019, www.uptodate.com.