Bs Phạm Thanh Tùng - Khoa Ngoại TH

I, Định nghĩa:

Thoát vị thành bụng là một trạng thái bệnh lý gây ra do sự di chuyển của các tạng từ trong xoang bụng (thường là ruột non) ra phía ngoài thành bụng, qua một chỗ yếu của thành bụng. Chỗ yếu của thành bụng là nơi mà thành bụng không có lớp cơ chỉ có lớp cân hay mạc che phủ.

II, Phân loại:

Các loại thoát vị thành bụng hay gặp:

1, Thoát vị bẹn đùi:

• Thoát vị bẹn trực tiếp
• Thoát vị bẹn gián tiếp
• Thoát vị đùi

2, Thoát vị thành bụng trước:

• Thoát vị rốn
• Thoát vị thượng vị

3, Thoát vị vết mổ

4, Thoát vị vùng chậu:

• Thoát vị bịt
• Thoát vị đáy chậu

5, Thoát vị vùng lưng (hiếm gặp)

Có một số dạng của thoát vị thành bụng như

Thoát vị gian thành: một hình thức thoát vị thành bụng trong đó tạng thoát vị cũng di chuyển qua một chỗ yếu của thành bụng, nhưng không ra phiá ngoài thành bụng, mà nằm giữa các lớp cân cơ của thành bụng.

Thoát vị richter: một phần của thành ruột phía bên đối diện với bờ mạc treo bị thoát vị

Thoát vị trượt: là sự trượt của 1 tạng qua chỗ yếu của thành bụng 1 phần của nó tạo nên túi thoát vi.

Trong các loại thoát vị thành bụng thì thoát vị bẹn là loại thoát vị thành bụng thường gặp nhất.

III, Chẩn đoán và điều trị một số loại thoát vị thành bụng:

1, Thoát vị bẹn:

a, chẩn đoán:

Việc chẩn đoán thoát vị bẹn chủ yếu dựa vào bệnh sử kết hợp với thăm khám lâm sàng.

Đứng trước 1 bệnh nhân thoát vị bẹn ta phải trả lời được 3 câu hỏi sau:

Bệnh nhân có thoát vị bẹn hay không?

Thoát vị bẹn này là trực tiếp hay gián tiếp?

Thoát vị bẹn này có nghẹt không?có cần xử lý cấp cứu không?

Đẩy khối phồng vào xoang bụng trở lại yêu cầu bệnh nhân ho hay phình bụng nếu khối phồng xuất hiện trở lai coi như chẩn đoán thoát vị bẹn đã được xác định.

Dựa vào tính chất của khối phồng ta có thể phân biệt thoát vị bẹn gián tiếp hay trực tiếp:

- Thoát vị bẹn gián tiếp:

Khối thoát vị đã xuống bìu, qua khỏi lỗ bẹn nông. Bệnh nhân phải ho mạnh, khối thoát vị mới xuất hiện.

Khối thoát vị di chuyển theo hướng chéo.

Chặn ngón tay trong trường hợp lỗ bẹn nông đủ rộng: khối thoát vị chạm vào đầu ngón tay.

- Thoát vị bẹn trực tiếp:

Khối thoát vị xuất hiện ở tam giác bẹn, di chuyển từ sau lưng ra trước bụng.

Chặn ngón tay trong trường hợp lỗ bẹn nông đủ rộng: khối thoát vị chạm vào mặt cạnh của ngón tay.

Nếu bệnh nhân nhập viện vì khối phồng đau vùng bẹn, và khai thác bệnh sử có khối phồng lên xuống ở vùng bẹn, chẩn đoán thoát vị bẹn nghẹt là hầu như chắc chắn. Nếu bệnh nhân có hội chứng tắc ruột, thành phần bị nghẹt là ruột, nếu không thành phần bị nghẹt thường là mạc nối lớn.

Cận lâm sàng thường dùng và có độ đặc hiệu cao là siêu âm.

b, điều trị:

- chủ yếu là điều trị ngoại khoa

- nguyên tắc điều trị: xử lý túi thoát vị và phục hồi thành bẹn

- các phương pháp phẫu thuật:

• mổ hở : phương pháp Bassini, phương pháp Lischtenstein,….
• mổ nội soi

2,Một số loại thoát vị thành bụng khác:

a, Thoát vị rốn:

Thoát vị rốn xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh, nhưng hầu hết các khiếm khuyết sẽ biến mất sau năm 2 tuổi. Thoát vị rốn ở người lớn thường là một bệnh lý mắc phải.
Thoát vị rốn thường gặp ở phụ nữ. Các bệnh lý làm tăng áp lực trong xoang bụng kéo dài như thai kỳ, béo phì, báng bụng, chướng bụng…là các yếu tố thuận lợi để thoát vị rốn hình thành và phát triển. Bệnh nhân thường nhập viện vì có khối phồng vùng rốn. Khối phồng có đầy đủ tính chất của một khối thoát vị (tăng áp lực và tăng kích thước khi yêu cầu bệnh nhân ho hay phình bụng). Khi thăm khám bệnh nhân bị thoát vị rốn cũng cần chú ý đến yếu tố và bệnh lý nguyên nhân.
Thoát vị rốn hiếm khi dẫn đến nghẹt ruột. Thay vào đó, thoát vị rốn có thể dẫn đến hoại tử da, nhất là ở các bệnh nhân báng bụng.

Thái độ điều trị: trẻ em, nếu vẫn còn thoát vị rốn sau 5 tuổi, cần phải được phẫu thuật. Ở người lớn, thoát vị rốn nhỏ và không triệu chứng không cần điều trị. Các thoát vị lớn (đường kính ≥ 4 cm), thoát vị có triệu chứng hay có dấu hiệu nghẹt, thoát vị có da trên bề mặt quá mỏng, thoát vị ở bệnh nhân bị báng bụng không kiểm soát được là các chỉ định cho việc điều trị bằng phẫu thuật. Phương pháp điều trị cổ điển được đề xuất bởi Mayo (khâu xếp mép của lớp cân trên chồng lên mép của lớp cân dưới) hiện nay ít được áp dụng. Đối với lổ thoát vị nhỏ, khâu đóng đơn giản lổ thoát vị bằng chỉ không tan. Đối với lổ thoát vị lớn, có thể đặt mảnh ghép tăng cường sau khi khâu đóng lổ thoát vị hay bắc cầu qua lổ thoát vị. Các thoát vị rất lớn có thể được điều trị bằng cách đặt mảnh ghép từ trong xoang bụng qua ngả nội soi.

b, Thoát vị vùng thượng vị

Thoát vị vùng thượng vị xảy ra chủ yếu ở nam giới. Vị trí thoát vị nằm trên đường giữa, giữa mũi ức và rốn. Trong 20% các trường hợp, bệnh nhân có từ hai thoát vị trở lên. Khối thoát vị thường nhỏ. Bệnh nhân thường nhập viện vì một khối phồng nhỏ đau ở vùng thượng vị. Khám thấy có khối nhỏ nằm trên đường trắng giữa, giữa mũi ức và xương mu (hay cách rốn khoảng 3-4 cm), chắc, kém di động, ấn đau vừa. Chẩn đoán phân biệt trước tiên là u mỡ dưới da. Trong trường hợp khó chẩn đoán, có thể cần đến siêu âm chẩn đoán.
Điều trị thường đơn giản: khâu lại chỗ hở của lớp cân thành bụng.

c, Thoát vị bịt

Là loại thoát vị hiếm gặp. Thoát vị bịt thường xảy ra ở nữ giới. bệnh nhân thường lớn tuổi và gầy ốm.Đau và nghẹt ruột là hai thể lâm sàng chủ yếu của thoát vị bịt. Đau là do tạng thoát vị chèn vào thần kinh bịt. bệnh nhân đau ở vùng gốc đùi. Có thể gây ra cơn đau bằng nghiệm pháp Howship-Romberg. Ở bệnh nhân có hội chứng tắc ruột, chẩn đoán nguyên nhân thường chỉ có sau khi mở bụng. Trong trường hợp không có chỉ định mở bụng, CT là phương tiện được lựa chọn để chẩn đoán thoát vị bịt. Phẫu thuật là chỉ định điều trị của thoát vị bịt. Có thể phẫu thuật ngã sau, ngả nội soi hay mở bụng (dành cho bệnh nhân bị thoát vị bịt có nghẹt ruột). Sau khi đưa tạng thoát vị vào lại xoang bụng, chú ý lấy hết mô mỡ tiền phúc mạc nằm trong ống bịt, tìm và bộc lộ thần kinh bịt cùng bó mạch bịt. Ống bịt sau đó được khâu khép hay khâu che bằng một mảnh ghép nhỏ.

Tài liệu tham khảo:

1. Bài giảng ngoại khoa - ĐH Y dược tp Hồ Chí Minh
2. Giải phẫu học- ĐH Y dược tp Hồ Chí Minh
3. Ramirez OM. Abdominoplasty and abdominal wall rehabilitation: A comprehensive approach