Ths Nguyễn Ngọc Võ Khoa - Khoa Nội TH

Đau đầu là triệu chứng hơn là bệnh, đau đầu rất thường gặp không chỉ  trong các chuyên khoa thần kinh, tâm thần mà còn trong hầu hết các bệnh nội và ngoại khoa. Thuật ngữ “ HEADACHE” bao hàm tất cả các loại đau ở đầu, trong ngôn ngữ thường dùng người ta cũng dùng từ đau đầu để nói tới những cảm giác khó chịu và đau vùng vòm sọ.

Phân loại đau đầu theo tổ chức y tế thế giới (IHCC-ICD 10) hay của hiệp hội đau đầu quốc tế lần 2 ( ICHD II) thì có rất nhiều dạng, thể bệnh. Ở đây chỉ xin giới thiệu bệnh lí đau đầu dai dẳng hằng ngày thể mới (New Daily Persistent Headache- NPDH).

1. Tổng quan và dịch tể học

Được mô tả đầu tiên bởi Vanast vào năm 1986, đau đầu dai dẳng hằng ngày thể mới (NPDH) là một dạng đau đầu hằng ngày mạn tính trong đó ngay từ lúc khởi phát đã có đau đầu hằng ngày và các cơn đau thường không đáp ứng với thuốc điều trị. Đa phần bệnh nhân thường vẫn nhớ chính xác mốc thời gian bắt đầu bệnh vì những đặc điểm của nó.

Sau Vanast, nhiều tác giả đã phân biệt NDPH như là một thực thể lâm sàng tách biệt với các dạng khác của đau đầu hàng ngày mạn tính, xuất hiện ớ cả nam và nữ. Castillo và cộng  sự nhận thấy rằng 4,7% dân số của Tây Ban Nha bị đau đầu hằng ngày mạn tính và 2% trong số đó bị NPDH. Trong một nghiên cứu của Sigal trên 1883 bệnh nhân đau đầu được quan sát tại 1 trung tâm  chăm sóc đau đầu cấp 3 thì tỉ lệ NPDH là 10,8%

2. Cơ chế bệnh sinh

Sinh lí bệnh của NPDH thì chưa được biết. Bởi vì tính khởi phát đột ngột và khó điều trị nên nguyên nhân thứ phát luôn được tìm kiếm ở những bệnh nhân có nghi ngờ NPDH. Các xét nghiệm hay làm là chụp MRI có gadolinium, cộng hưởng từ tĩnh mạch não(MRV), chọc dò tủy sống hoặc dựa vào chẩn đoán phân biệt với các thể đau đầu khác. Có một số yếu tố khởi phát được đề nghị không đồng nhất và tập trung xung quanh các bệnh nhiễm trùng kết hợp (Epstein- Barr  virus, Salmonella, adeno virus, toxoplasmosis, varicellazoster virus) và 1 số ít bệnh nhân có gặp phải các căng thẳng trong cuộc sống trước khi khởi phát bệnh. Người ta cho rằng đáp ứng miễn dịch với các tác nhân nhiễm khuẩn có thể gây ra hiện tượng tự miễn làm duy trì quá trình viêm thần kinh nhưng điều này vẫn chưa được chứng minh rõ ràng, có khoảng 40% bệnh nhân NPDH không xác định được yếu tố khởi phát.

3. Tiêu chuẩn chẩn đoán

A. Tiêu chuẩn chẩn đoán của Hội đau đầu quốc tế (ICHD)

1.Đau đầu nhiều hơn 3 tháng thỏa mãn tiêu chuẩn 2-4

2.Đau đầu hàng ngày và không giảm trong vòng 3 ngày từ lúc khởi phát

3.Đau có ít nhất 2 đặc trưng sau:

• 2 bên
• Cảm giác đè bó chặt(không theo nhip mạch)
• Cường độ nhẹ hoặc trung bình
• Không trầm trọng hơn bởi các hoạt động thể chất hàng ngày như đi bộ hay leo cầu thang

4.Cả 2 dấu hiệu sau:

• Có 1 trong các triệu chứng: sợ ánh sáng. Sợ tiếng ồn
• Buồn nôn và nôn mửa ở mức độ nhẹ hay trung bình

5.Không do các rối loạn khác

B. Tiêu chuẩn của Sillberstein- Lipton

1.Tần số đau đầu trung bình>15 ngày/ tháng nhiều hơn 1 tháng

2.Khoảng thời gian đau đầu trung bình>4h/ ngày (nếu không điều trị) và thường hằng định khi không dùng thuốc

3.Không có tiền sử đau đầu căng cơ hay Migrain trước đây với biểu hiện tăng tần số và giảm độ nặng cơn đau đầu so với cơn khởi phát

4.Khởi phát cấp tính (< 3 ngày) và không thoái lui

5.Đau đầu ở vị trí cố định

6.Không do rối loạn khác

4. Điều trị

Hiện nay chưa có 1 biện pháp dược lí nào rõ ràng về điều trị NDPH. Các dữ liệ hiện tại đều là dữ liệu quan sát. Một số khuyến cáo điều trị mới nhất của các nghiên cứu gần đây đặc biệt giới thiệu biện pháp ngăn ngừa với 1 số thuốc như sau

Phân loại kiểu hình với đau đầu căng cơ hay Migrain  theo các tiêu chuẩn của ICHD hay Sillberstein- Lipton là rất quan trọng bởi vì thuốc điều trị ưu tiên theo kiểu đau. Điều trị NPDH cũng bao gồm theo dõi bệnh nhân để tầm soát đau đầu do lạm dụng thuốc giảm đau vì điều này có thể làm hạn chế hiệu quả của thuốc phòng ngừa.

Tài liệu tham khảo

1. Evan W R, Secondary Headache Disorders Headache Neuro in Neurol Clin Am2 (2004) XI-XII.
2. Summary of Evidence–Based Guideline For Cli.Pharmaco. Treatment of Migrain headache in children and Adolescent in Continuum Lifelong Learning in Neurology Headache.Volume12.Number 6 December 2006.p310-317.