Bs. Trần Thị Minh Thịnh - 

I. Đại cương

Nội soi tiêu hóa là một công cụ quan trọng để chẩn đoán và điều trị các bệnh về đường tiêu hóa. Tuy nhiên, khi nội soi được chỉ định trong thời kỳ mang thai, thường có những lo ngại về sự an toàn của nó đối với mẹ và thai nhi.

Trong hầu hết các rối loạn tiêu hóa, nội soi tiêu hoá có vai trò chẩn đoán và điều trị chính, nhưng nó không được biết đến nhiều khi thực hiện ở bệnh nhân mang thai, do khả năng gây hại cho thai nhi như thiếu oxy, sinh quái thai, chấn thương, nhau bong non hoặc khởi phát chuyển dạ sớm.

Nội soi thường được coi là một thủ thuật có rủi ro thấp, thường được thực hiện theo yêu cầu của bệnh nhân trong bệnh viện. Tuy nhiên, tính an toàn và hiệu quả của nội soi tiêu hóa trong những trường hợp đặc biệt ở phụ nữ mang thai vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Trong thời kỳ mang thai, các rủi ro đối với thai nhi và bà mẹ rất đa dạng và mức độ của rủi ro này cũng khác nhau tùy theo tam cá nguyệt. Cân nhắc những khó khăn trong việc thực hiện các nghiên cứu đó đối với phụ nữ mang thai, những rủi ro này vẫn chưa được đánh giá đầy đủ.

Nội soi dạ dày tá tràng chỉ được thực hiện trong thời kỳ mang thai khi không có cách nào khác để chẩn đoán hoặc điều trị ít xâm lấn hơn, các chỉ định cho thủ thuật là rõ ràng và nội soi dạ dày nên được hoãn lại càng nhiều càng tốt cho đến tam cá nguyệt thứ ba.

II. Chỉ định

Nội soi chỉ nên được thực hiện trong thời kỳ mang thai khi có chỉ định rõ ràng và không có các phương pháp chẩn đoán ít xâm lấn hoặc điều trị hơn. Để thực hiện thao tác này, cần có sự đồng ý của bệnh nhân. Cần lưu ý rằng thủ tục nên được hoãn lại cho đến tam cá nguyệt thứ hai.

Các chỉ định cụ thể cho nội soi trong thời kỳ mang thai, theo khuyến cáo của ASGE như sau:

• Chảy máu đường tiêu hóa đáng kể hoặc tiếp tục.
• Buồn nôn và nôn hoặc đau bụng nghiêm trọng hoặc dai dẳng.
• Chứng khó nuốt.

Nội soi chống chỉ định trong các tai biến sản khoa như nhau bong non, sắp sinh, vỡ ối hoặc sản giật.

Quyết định thực hiện nội soi cho bệnh nhân mang thai phải được đưa ra bởi một nhóm: bác sĩ sản khoa – bác sĩ nội soi – bác sĩ gây mê, bởi vì phải phân tích: tác động đối với thai nhi, đối với người mẹ, tình huống khẩn cấp và khả năng của các phương pháp điều trị thay thế. Để giải quyết trong điều kiện an toàn hoặc hoãn lại sau chuyển dạ. Bác sĩ sản khoa phải có mặt trong suốt quá trình nếu có biến chứng liên quan đến thai kỳ.

III. Khuyến cáo

• Chỉ nên thực hiện nội soi trong thời kỳ mang thai khi có chỉ định chắc chắn và nên hoãn đến tam cá nguyệt thứ hai bất cứ khi nào có thể.
• Nội soi dạ dày tá tràng ở phụ nữ mang thai có sự tham gia chặt chẽ của nhân viên sản khoa để hỗ trợ quản lý, bao gồm xác định mức độ theo dõi bà mẹ và thai nhi.
• Đối với các thủ thuật nội soi liên quan đến thuốc an thần vừa phải trong thai kỳ, meperidine là thuốc được ưu tiên, sau đó là liều nhỏ midazolam khi cần thiết.
• Nên dùng thuốc an thần sâu khi cần thiết, do chuyên khoa gây mê thực hiện.
• Khi cần đốt điện, nên sử dụng đốt điện lưỡng cực. Nếu phải sử dụng phương pháp đốt điện đơn cực, nên đặt miếng nối đất để giảm thiểu dòng điện chạy qua nước ối.

IV. Nguyên tắc chung khi nội soi trong thai kỳ

1. Luôn có chỉ định chắc chắn, đặc biệt ở những thai kỳ có nguy cơ cao.
2. Nên hoãn nội soi sang tam cá nguyệt thứ hai bất cứ khi nào có thể.
3. Nên sử dụng liều thuốc an thần thấp nhất có hiệu quả.
4. Đặc biệt nên dùng thuốc loại A hoặc B.
5. Thời gian thủ thuật nên rất ngắn.
6. Để tránh chèn ép tĩnh mạch chủ hoặc động mạch chủ, phụ nữ mang thai nên được đặt ở vị trí nghiêng xương chậu trái hoặc vị trí bên trái.
7. Cần phát hiện nhịp tim của thai nhi trước khi dùng thuốc an thần và cả sau khi quy trình nội soi.
8. Hỗ trợ sản khoa nên có sẵn bất cứ khi nào liên quan đến mang thai biến chứng xảy ra.
9. Nhau bong non, sắp sinh, vỡ màng ối hoặc sản giật được định nghĩa là tai biến sản khoa của nội soi

V. Kết luận

Thực hiện nội soi ở bệnh nhân mang thai không chỉ được thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm về tiêu hóa tổng quát và thủ thuật nội soi mà còn phải có kinh nghiệm cao trong việc thực hiện các thủ thuật này ở phụ nữ mang thai. Những nội soi này không nên được thực hiện bởi người mới bắt đầu, vì chúng mang vấn đề duy nhất về an toàn cho thai nhi. Các can thiệp nội soi trong thai kỳ phải được thực hiện nhanh chóng và thận trọng. Bác sĩ nội soi phải luôn sẵn sàng ngừng hoạt động bất cứ lúc nào vì lý do an toàn. Phải có bác sĩ gây mê, bác sĩ sản khoa tham gia ê-kíp làm việc, đặc biệt sẵn sàng cho các trường hợp cấp cứu.

Một số nghiên cứu kết luận rằng nội soi thực quản dạ dày tá tràng không bị chống chỉ định trong thời kỳ mang thai. Ví dụ, nếu nghi ngờ xuất huyết tiêu hóa trên đáng kể, nên tiến hành nội soi thực quản-dạ dày-tá tràng khẩn cấp.

Tài liệu tham khảo

1. Mitrut Paul, et al (2012), “Endoscopy in Pregnancy”, Open Acces.
2. Friedel David(2014), “Gastrointestinal endoscopy in the pregnant woman”, World J Gastrointest Endosc.