Bs Phạm Hữu Quang - 

Phần 1

1. Giới thiệu

Châm cứu đã là một nghệ thuật chữa bệnh trong y học cổ truyền Trung Quốc trong hơn 2000 năm. Các chứng rối loạn khác nhau có thể được chữa khỏi một cách hiệu quả bằng cách đưa những chiếc kim dài vào các '' huyệt đạo'' đặc biệt trên da của cơ thể bệnh nhân. Bên cạnh Trung Quốc, châm cứu đã lan rộng đến hơn 160 quốc gia và khu vực. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo sử dụng phương pháp điều trị bằng châm cứu đối với 43 bệnh. Kể từ khi châm cứu được NIH đồng thuận đề xuất như là một can thiệp điều trị của y học bổ sung (NIH, 1997), phương pháp châm cứu đã được chấp nhận nhiều hơn ở phương Tây.

Trong số các liệu pháp châm cứu, tác dụng giảm đau do châm cứu gây ra đã được sử dụng rộng rãi để làm giảm các cơn đau đa dạng, đặc biệt là đau mãn tính và được gọi là ‘‘Châm cứu giảm đau’’. Liệu châm cứu giảm đau có cơ sở sinh lý học hay chỉ đơn giản là do thôi miên hoặc các tác động tâm lý khác từ lâu đã trở thành tâm điểm tranh luận. Do đó, người ta ngày càng chú ý đến việc khám phá các cơ chế sinh lý và sinh hóa trong quá trình giảm đau bằng châm cứu, đặc biệt là các cơ chế não bộ. Trong những thập kỷ qua, sự hiểu biết của chúng ta về cách bộ não xử lý các tín hiệu do châm cứu gây ra đã phát triển nhanh chóng. Tổng quan này tập trung vào các cơ chế tế bào thần kinh của châm cứu. Trên cơ sở dữ liệu thu được trong những thập kỷ trước và việc sử dụng các kỹ thuật mới đa ngành, nhiều nghiên cứu hơn về cơ chế thần kinh của châm cứu giảm đau chủ yếu quan tâm đến chất nền tế bào, phân tử và hình ảnh chức năng não trong 10 năm qua.

Hình 1. Tăng ngưỡng chịu đau bằng châm cứu tại huyệt ''Hợp cốc'' (LI-4) ở những người tình nguyện (chấm đặc). Ức chế tác dụng giảm đau của châm cứu bằng cách tiêm 2% procaine vào LI-4 ngay trước khi châm cứu (chấm rỗng) (được sửa đổi với sự cho phép từ Research Group, 1973).

1.1. Huyệt: phản ứng của châm cứu giảm đau

Các huyệt được sử dụng bởi các nhà châm cứu dựa trên lý thuyết kinh lạc cổ xưa, trong đó các kinh mạch được gọi là đường ‘‘Kinh’’ và các nhánh của chúng là ‘Lạc’, nơi có 361 huyệt đạo. Kinh lạc được coi như một hệ thống mạng lưới liên kết các huyệt đạo thông qua cái gọi là dòng ‘‘ Khí ’’ (năng lượng) trong kinh lạc. Trên cơ sở lý thuyết này, các nhà châm cứu cổ truyền cho rằng cơn đau là do sự ứ trệ kinh lạc do bệnh gây ra. Do đó, khi sự ứ trệ được giải quyết bằng cách tác động vào huyệt, điều này sẽ làm tái lại sự lưu thông của ‘‘ Khí ’’ trong các kinh mạch, và cơn đau sẽ được giảm bớt. Tuy nhiên, không có bằng chứng thuyết phục nào cho thấy sự tồn tại của các cấu trúc mới đóng vai trò là cơ sở giải phẫu của kinh mạch, mặc dù các nghiên cứu liên quan đã được thực hiện. Cho rằng thuyết kinh lạc đã được sử dụng hiệu quả để điều trị trong y học cổ truyền Trung Quốc, có thể hình dung rằng kinh lạc có thể là một khái niệm chức năng, nhưng không phải giải phẫu bao gồm tổng hợp của nhiều chức năng sinh lý: thần kinh, tuần hoàn, nội tiết và hệ thống miễn dịch. Ai cũng biết rằng khái niệm về chòm sao đã đóng một vai trò quan trọng trong thiên văn học và hàng hải trong một thời gian dài. Hệ thống kinh mạch có thể giống với khái niệm về chòm sao trong đó các đường hư tuyến (Kinh) liên kết các ngôi sao khác nhau (Huyệt đạo).

Các nhà châm cứu truyền thống vô cùng chú trọng ''cảm giác châm kim'' trong thực hành lâm sàng. Dường như giảm đau bằng châm cứu chỉ biểu hiện khi có hàng loạt cảm giác phức tạp xảy ra trên bệnh nhân sau khi thực hiện thao tác châm cứu. Cảm giác đặc biệt này được mô tả là đau tức, tê, nặng và căng ở sâu bên dưới huyệt đạo. Song song đó, có một cảm giác cục bộ mà tay người châm cứu cảm nhận được, gọi là '' Đắc khí ''. Người châm cứu cảm nhận được sức trì, rít và tăng lực đối kháng với chuyển động sâu hơn của kim được đưa vào, tương tự như cảm giác của một người câu cá khi cá cắn câu. Một quan sát lâm sàng cho thấy châm cứu ở chi dưới không tạo ra cảm giác ‘‘ Đắc khí ’’ hoặc có bất kỳ tác dụng giảm đau nào đối với phần trên của cơ thể ở bệnh nhân liệt nửa người. Do đó, trước tiên người ta chú ý nhiều đến sự tham gia của các chức năng cảm giác bản thể của hệ thần kinh trong quá trình châm cứu giảm đau và khai thông huyệt đạo. Có tổng cộng 361 huyệt đạo trên bề mặt da của cơ thể con người. Vào những năm 1970, một nghiên cứu hình thái học đã chỉ ra sơ đồ huyệt vị của 324 huyệt trên 12 đường kinh chính cũng như các huyệt trên 2 mạch Nhâm Đốc. Bằng phương pháp quang học, họ đã quan sát thấy sự phân bố của các mô khác nhau bên dưới huyệt vị, bao gồm biểu bì, hạ bì, mô dưới da, cơ và gân ở 8 tử thi trưởng thành, 49 chi tách rời và 24 chi dưới. Người ta thấy rằng trong số 324 huyệt nằm trên kinh lạc, thì có 323 huyệt xuất hiện trùng với sự phân bố của dây thần kinh, cho thấy rõ rằng các huyệt trên tất cả các kinh mạch đều do thần kinh ngoại biên chi phối. Một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng số lượng và mật độ cấu trúc thần kinh dưới da giảm đáng kể tại vùng không có huyệt trên cơ thể người (Wick và cộng sự, 2007). Thật không may, sự quan sát của họ chỉ giới hạn ở các huyệt trên da. Nó đã chứng minh rằng phân bố trên bề mặt da không quan trọng trong việc dẫn truyền các tín hiệu châm cứu.

Để theo dõi thêm sự phân bố của các huyệt, một nghiên cứu gần đây đã khám phá sự phân bố của các đầu mút dây thần kinh hướng tâm với các huyệt ở chân sau của chuột, vì vị trí của các huyệt này giống hệt về mặt giải phẫu của con người. Bằng cách tổng hợp lại bản ghi của từng sợi cơ riêng lẻ với thuốc nhuộm Evans Blue, vị trí của các trường tiếp nhận (RF) cho từng đơn vị xác định được ghi lại đã được đánh dấu trên sơ đồ tỷ lệ của chi sau. Nhuộm Evans Blue gây ra bởi sự kích thích ngược dòng được sử dụng để lập bản đồ RF của các sợi C trong da hoặc cơ. Các RF được tập trung tại vị trí của các huyệt hoặc dọc theo quỹ đạo của các đường kinh, cho thấy rằng sự phân bố các RF cho cả sợi hướng tâm A và C có liên quan chặt chẽ với các huyệt. Tương tự như vậy, hầu hết các thụ thể tiếp nhận cảm giác sâu đều nằm ở lớp cơ bên dưới huyệt đạo. Do đó, các tác giả cho rằng huyệt ở người có thể là phức hợp cơ/da-thần kinh dễ bị kích thích với mật độ đầu mút dây thần kinh cao.

1.2. Đặc điểm của châm cứu giảm đau

Hai thao tác châm cứu được sử dụng trong lâm sàng: thao tác Hào châm (MA) và Điện châm (EA). Trong MA, kim châm cứu được đưa vào huyệt và vê kim lên xuống bằng tay; thường được sử dụng bởi các thầy thuốc YHCT. Trong EA, dòng điện kích thích được đưa đến các huyệt thông qua các kim châm cứu kết nối với máy điện châm. Thay vì đưa kim châm cứu vào, một điện cực dán lên bề mặt trên da phía trên huyệt cũng được mô tả là EA. Nhưng nó khác với kích thích thần kinh điện xuyên da (TENS). Các điện cực bề mặt của TENS được dán trên da của vùng đau chứ không phải là huyệt.

Các cảm giác phức tạp (độ tức, tê, nặng, sưng) của các mô sâu dưới các huyệt do châm cứu gây ra là rất quan trọng đối với giảm đau bằng châm cứu.

Với việc áp dụng châm cứu, ngưỡng chịu đau của con người và động vật tăng dần, cho thấy châm cứu giảm đau ngăn chặn sự phát triển của cơn đau. Hơn nữa, tác dụng giảm đau còn kéo dài sau khi chấm dứt thao tác kích thích bằng châm cứu. Ngưỡng đau đối với điện chuyển ion kali tại tám điểm phân bố trên đầu, ngực, lưng, bụng và chân khá ổn định trong khoảng thời gian hơn 100 phút ở những người tình nguyện. Châm cứu tại huyệt Hợp cốc (LI-4) làm tăng dần ngưỡng đau, đạt cực đại sau khi châm kim 20-40 phút và kéo dài hơn 30 phút sau khi rút kim. Tiêm 2% procaine vào LI-4 trước khi châm cứu, không tạo ra cảm giác tại chỗ cũng như tác dụng giảm đau trong châm cứu (Hình 1). Trong một nghiên cứu gần đây về các đối tượng khỏe mạnh, các ngưỡng nhiệt cơ bản (cảm giác nóng và lạnh cũng như đau do nóng và lạnh) được đo ở mặt trong của các chi dưới. Tác dụng 5 giây cảm giác đau do nhiệt (HP) đến vị trí thử nghiệm và ghi lại điểm đau tương ứng trên Thang điểm VAS. 30 giây EA (5 Hz, 6 V) được tác dụng tại ''Ẩn bạch'' (SP1) và ''Đại đôn'' (LR1) ở chi dưới bên trái. Trong quá trình điện châm, ngưỡng ấm của bắp chân trong của chân cùng bên tăng lên đáng kể (p < 0,01), trong khi điểm số VAS của ngưỡng đau cấp tính giảm đáng kể (p < 0,01) trong quá trình điện châm so với trước và sau khi châm cứu. EA ức chế các sợi hướng tâm C và tác dụng giảm đau quan sát được có khả năng thông qua các chất trung gian của các sợi hướng tâm Aδ.

Tác dụng giảm đau của châm cứu có sự khác biệt rõ ràng giữa các cá nhân. Trong một nghiên cứu so sánh tác dụng giảm đau của ba phương thức châm cứu (hào châm, điện châm và giả dược) ở những đối tượng khỏe mạnh, điều trị bằng châm cứu (chứ không phải giả dược) làm giảm mức độ đau đối với các kích thích nhiệt độc hại đã hiệu chỉnh. Tác dụng giảm đau rất đáng kể đã được tìm thấy ở 5 trong số 11 đối tượng. Trong số 5 người trả lời, 2 người chỉ phản ứng với châm cứu bằng điện và 3 người chỉ phản ứng với châm cứu bằng tay, cho thấy tác dụng giảm đau của châm cứu đối với cơn đau thực nghiệm có thể phụ thuộc vào đối tượng và phương thức. Ngoài ra, vai trò của yếu tố di truyền trong sự khác biệt cá nhân trong châm cứu giảm đau cũng đã được báo cáo.

1.3. Yếu tố tâm lý trong châm cứu giảm đau

Cũng như nhiều phương pháp điều trị khác, không có gì ngạc nhiên khi châm cứu giảm đau cũng có yếu tố tâm lý ảnh hưởng tới điều trị bệnh nhân bị đau mãn tính. Nhưng ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy tác dụng giảm đau của châm cứu chủ yếu là do tác dụng sinh lý hơn là tác dụng tâm lý, mặc dù điều này còn nhiều nghi ngờ.. Các quan sát lâm sàng cho thấy châm cứu giảm đau rất hiệu quả trong điều trị đau mãn tính, giúp 50% đến 85% bệnh nhân khỏi bệnh (so với morphine chỉ giúp được 30%). Hơn nữa, giảm đau bằng châm cứu vượt trội hơn hẳn so với giả dược ở bệnh nhân và những tình nguyện viên bình thường. Để hỗ trợ cho những kết quả ban đầu này, các nghiên cứu gần đây đã cung cấp bằng chứng mới về tác dụng sinh lý của châm cứu.. Ở 14 bệnh nhân bị đau nhức xương khớp được quét bằng PET CT, người ta thấy rằng thùy đảo cùng bên với vị trí châm cứu được kích hoạt ở mức độ cao hơn trong quá trình châm cứu so với khi can thiệp bằng giả dược. Châm cứu và giả dược (có cùng hiệu quả mong đợi như châm cứu) tạo ra sự kích hoạt lớn hơn ở vỏ não trước trán lưng bên (right Dorsolateral prefrontal cortex – DLPFC), vùng vành cung võ não trước trán (Anterior Cingulate Cortex : ACC ) và trung não so với chích kim trên bề mặt da (không có tác dụng điều trị như mong đợi). Kích thích trục dưới đồi-tuyến yên (HPA) dẫn đến tiết hormone hướng vỏ thượng thận (ACTH) để đáp ứng với các yếu tố gây căng thẳng tâm lý hoặc thể chất khác nhau. Ở những con chuột được gây mê sâu, EA đã tăng cường giải phóng ACTH vào huyết tương và sự biểu hiện của Fos ( để kiểm tra hoạt động của tế bào thần kinh ) được điều chỉnh tăng trong trục vùng dưới đồi-tuyến yên - corticotrope mà không có phản ứng tự trị thông thường đối với căng thẳng tâm lý như nhịp tim nhanh hoặc phản ứng huyết áp cao. Ở những con chuột tỉnh táo, áp lực cố định chủ yếu là một tác nhân gây căng thẳng tâm lý. Các kết quả khác cho thấy rằng sự giải phóng ACTH do căng thẳng cố định và biểu hiện Fos không bị thay đổi khi điều trị bằng capsaicin. Những phát hiện này cho thấy EA phụ thuộc vào các yếu tố sinh lý được tạo ra trong các con đường cảm giác bản thể. Kết hợp lại với nhau, điều hợp lý là châm cứu có tác dụng sinh lý cụ thể và sự mong đợi cũng như niềm tin của bệnh nhân về các phương pháp điều trị có khả năng mang lại lợi ích sẽ điều chỉnh hoạt động của hệ thống corticotropin vùng dưới đồi-tuyến yên.

2. Cơ chế giảm đau ngoại biên của châm cứu

2.1. Châm cứu tạo ra cảm giác ''Đắc khí''

Trong thực hành lâm sàng, các nhà châm cứu truyền thống rất chú trọng đến cảm giác "đắc khí", bao gồm cảm giác đặc trưng của bệnh nhân khi châm cứu và cảm giác ngón tay của người châm cứu, cho thấy tác dụng chữa bệnh của châm cứu giảm đau có liên quan chặt chẽ với "đắc khí". Giải quyết những phản ứng này đối với châm cứu có thể là bước đệm để hiểu về cơ chế giảm đau của châm cứu.

2.1.1. Bắt nguồn từ sự co cơ

Một nghiên cứu nhỏ đã được thực hiện trên 32 tình nguyện viên bình thường. Một kim châm cứu cách điện (trừ đầu kim) được châm vào Hợp cốc (LI-4) hoặc Túc tam lý (ST-36) để kích thích và ghi EMG. Để loại trừ sự ám thị, giao tiếp giữa đối tượng và bác sĩ châm cứu đã bị ngăn lại trong thời gian thực hiện bản ghi. Kết quả cho thấy rằng biên độ EMG được ghi lại bởi các kim châm cứu cách điện trong cơ bên dưới các huyệt tỷ lệ thuận với cường độ cảm giác chủ quan được tạo ra bởi thao tác châm cứu trên bệnh nhân và cảm giác "đắc khí" cục bộ ở ngón tay của người châm cứu. Cả hai cảm giác đều bị bất hoạt sau khi tiêm procaine vào cơ bên dưới huyệt. Ở 11 bệnh nhân, sau khi gây tê vùng thắt lưng, cả cảm giác châm cứu và điện cơ do kích thích ST-36 đều bị loại bỏ hoàn toàn. Có ý kiến ​​​​cho rằng cảm giác châm cứu chủ yếu đến từ xung động của cơ do châm cứu gây ra, nhưng không thể loại trừ các mô sâu khác. Hoạt động của các thụ thể đa phương thức trong các mô sâu có thể đóng vai trò quan trọng . Khái niệm này được hỗ trợ bởi một quan sát hiếm hoi. Ở hai bệnh nhân bẩm sinh không nhạy cảm với cơn đau, một người không bị đau khi kim được châm vào huyệt, nhưng có một số cảm giác khi châm cứu (đắc khí) và các phản ứng tự chủ trong quá trình vê kim, so với các đối tượng bình thường. Một bệnh nhân khác không có cảm giác đau cũng như cảm giác đang cần khi châm cứu. Ở người đầu tiên, có khả năng là các đầu dây thần kinh hướng tâm chi phối các mô sâu đang hoạt động bình thường và cảm giác sâu được bảo tồn một phần. Do đó, các thụ thể kiểu đa phương thức được kích hoạt bằng châm cứu trong các mô sâu (chủ yếu là cơ) có thể liên quan đến việc tạo ra cảm giác kim châm(Đắc-khí).

2.1.2 Bắt nguồn từ mô liên kết

Gần đây, một giả thuyết đầy thách thức đã được đề xuất để giải thích cơ chế ngoại vi của "Đắc khí". Độ mút của kim đã được báo cáo là do liên kết cơ học giữa kim, mô liên kết, và các mô bao quanh kim trong quá trình vê kim. Chuyển động tạo ra do vê kim cho phép truyền tín hiệu cơ học đến mô liên kết, đây có thể là chìa khóa của cơ chế châm cứu. Để hỗ trợ cho quan điểm này, một nghiên cứu gần đây cho thấy châm cứu ST-36 gây ra tác dụng giảm đau đáng kể và tăng cường giải phóng các chất trung gian của tế bào mast. Sau khi tế bào mast bị phá hủy về mặt dược lý bằng cách tiêm disodium chromoglycate vào vùng huyệt, tác dụng giảm đau bị yếu đi, cho thấy vai trò quan trọng của tế bào mast trong mô liên kết trong giảm đau châm cứu.

2.1.3. Các sợi thần kinh hướng tâm được kích hoạt bằng châm cứu

Vì kim châm cứu là một kích thích cảm giác vật lý nên cường độ, tần suất, thời gian và khoảng thời gian của kích thích ảnh hưởng trực tiếp đến loại thụ thể được kích hoạt. Bằng chứng tích lũy cho thấy rằng châm cứu kích hoạt nhiều loại sợi thần kinh hướng tâm khác nhau, điều này phụ thuộc vào các phương pháp châm cứu khác nhau và sự khác biệt của từng cá nhân trong sự nhạy cảm với châm cứu.

2.2. Điện châm (EA)

Dòng điện kích thích ở các thông số khác nhau được đưa tới các huyệt thông qua kim châm cứu có thể tạo ra tác dụng giảm đau ở cả hai nhóm người và động vật thí nghiệm. Người ta chấp nhận rằng chỉ có thể tạo ra sự giảm đau kéo dài khi sử dụng cường độ tương đối cao và thời gian điện châm dài.. Kể từ những năm 1970, người ta đã tranh luận về sợi hướng tâm nào làm trung gian giảm đau của EA. Vấn đề là liệu có liên quan đến sợi C hay không. Bằng chứng từ điện sinh lý học hành vi của động vật và các nghiên cứu thực nghiệm trên người cho thấy dòng điện đi qua kim châm cứu đủ lớn để kích thích các dây thần kinh hướng tâm loại Aβ (Nhóm II) tạo ra tác dụng giảm đau. Nhưng sự kích thích của một số sợi hướng tâm Aδ (nhóm III) gây ra tác dụng giảm đau mạnh hơn. Các nghiên cứu điện sinh lý trước đó cho thấy trong EA khi kích hoạt toàn bộ các sợi hướng tâm loại A gây ức chế mạnh hơn các phản ứng cảm thụ đau ở tế bào thần kinh sừng sau tủy sống của mèo so với khi kích thích riêng sợi hướng tâm Aβ. Tương tự như vậy, có một mối tương quan đáng kể giữa biên độ sợi Aβ trong điện thế hoạt động tổng hợp được thấy bởi kích thích bằng điện châm và mức độ ức chế phản xạ mở hàm bởi các kích thích độc hại ở chuột. Khi cường độ của EA kích thích một phần các sợi hướng tâm Aδ, cảm giác của con người do EA gây ra có thể chấp nhận được và thậm chí thoải mái đối với một số người.

Tuy nhiên, bằng cách sử dụng phương pháp va chạm điện sinh lý, khi huyệt ST-36 được kích thích bằng châm cứu điện, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng biên độ của sóng C dẫn truyền ngược của điện thế hoạt động tổng hợp của dây thần kinh mác (chi phối ST-36) đã giảm đáng kể do va chạm với kích thích EA dẫn truyền xuôi, cho thấy một số kích thích trên sợi C. Nếu các sợi hướng tâm C đóng một vai trò quan trọng trong điện châm giảm đau, thì sự thoái hóa của các sợi hướng tâm C sẽ ức chế hoặc làm giảm hiệu quả giảm đau. Cho rằng khoảng 90% sợi không có bao myelin bị phá hủy khi điều trị bằng capsaicin (50 mg/kg) trên chuột (Nagy, 1982), phương pháp điều trị tương tự đã được sử dụng để kiểm tra tác dụng giảm đau của EA trên chuột. Ở những con chuột được điều trị bằng capsaicin, tác dụng giảm đau của EA đã giảm đáng kể so với nhóm đối chứng. Hơn nữa, tác dụng giảm đau của EA vẫn tồn tại trên chuột khi sự dẫn truyền của sợi hướng tâm Aβ và Aδ bị ức chế, cho thấy sự tham gia của các sợi thần kinh hướng tâm C trong hiệu quả giảm đau bằng EA. Tuy nhiên, các kết quả trái ngược nhau đã được báo cáo. Ở những con chuột bình thường, 45–50% tế bào thần kinh của hạch rễ lưng (DRG ) hiển thị khả năng miễn dịch TRPV1. Tất cả các tế bào thần kinh này đã biến mất khỏi DRGs sau khi các sợi hướng tâm C bị thoái hóa bằng liệu pháp capsaicin. Sau khi tiêm formalin vào chân sau, biểu hiện của Fos ở sừng sau bị suy giảm nghiêm trọng do liệu pháp capsaicin. Tuy nhiên, biểu hiện của Fos ở bàn chân sau khi EA không bị ảnh hưởng bởi liệu pháp tương tự. Những kết quả này cho thấy EA gây ra biểu hiện Fos trong các tế bào thần kinh ở sừng sau thông qua các chất hướng tâm không nhạy cảm với capsaicin, có thể là các chất hướng tâm Aδ chứ không phải C bất kể việc sử dụng liệu pháp capsaicin có ngăn chặn biểu hiện Fos tại nhân cung, nhân paraventricular và các nhân vùng dưới đồi khác hay không.

Các quan sát lâm sàng dường như ủng hộ quan điểm rằng các sợi C có liên quan đến điện châm giảm đau trong các thí nghiệm trên động vật. Ở những bệnh nhân bị rỗng tủy sống, khi phần trước của tủy sống bị tổn thương, giảm cảm giác đau và cảm giác nhiệt đi kèm với giảm hoặc mất tác dụng và cảm giác của châm cứu. Nhưng sau đó, cần phải chỉ ra rằng, việc kích thích các sợi C bằng các xung điện mạnh đồng bộ chắc chắn sẽ gây ra cơn đau không thể chịu đựng được trong thực hành lâm sàng. Do đó, EA với cường độ mạnh không phù hợp để giảm đau ở bệnh nhân..

Đặt các điện cực lên bề mặt da phía trên các huyệt thay vì gắn vào kim châm cứu ( EA) tương tự như kích thích dây thần kinh bằng điện xuyên da (TENS), nhưng khác ở vị trí của các điện cực bề mặt cũng như cường độ và tần suất kích thích. Khi các kích thích bề mặt như EA được đưa đến da thông qua các huyệt với tần số thấp và cường độ cao gấp 5 đến 8 lần ngưỡng cảm giác, các cơn co thắt cơ dữ dội được gây ra và ngưỡng đau thực nghiệm tăng lên. Ngoài ra, TENS được phân phối tại vị trí đau với tần số cao và cường độ thấp. Loại sợi hướng tâm được kích hoạt bởi các điện cực bề mặt phía trên huyệt tương ứng với EA: sợi Aβ (nhóm II) và một số sợi Aδ (nhóm III) tham gia giảm đau.

Các kết quả trái ngược nhau có thể xuất phát từ các tham số kích thích khác nhau được sử dụng, chẳng hạn như xung vuông hai pha có thời lượng thay đổi, xung đơn pha ngắn, tần số và cường độ khác nhau.

2.3. Hào châm (MA)

Một nghiên cứu thử nghiệm ban đầu cho thấy MA tại huyệt Hợp cốc (LI-4) làm tăng ngưỡng đau ở những người tình nguyện (Chiang và cộng sự, 1973). Phong bế nhánh nông của dây thần kinh quay chi phối vùng da tại LI-4 bằng procaine không thay đổi được sự gia tăng ngưỡng đau do châm cứu gây ra, đồng thời phong bế nhánh thần kinh cơ, nhánh sâu của dây thần kinh trụ và các cơ do dây thần kinh giữa chi phối thì loại bỏ hoàn toàn tác dụng tăng ngưỡng đau ở vùng LI-4 của châm cứu giảm đau, cho thấy kích hoạt các sợi hướng tâm chủ yếu từ cơ.

Như đã đề cập ở trên, cảm giác "đắc khí" là điều kiện cần thiết để giảm đau. Để có được cảm giác "đắc khí", kim châm cứu được vê lên xuống liên tục từ các hướng khác nhau, do đó các sợi cơ dưới vùng huyệt bị kích thích cơ học mạnh mẽ, thậm chí bị tổn thương. Do đó, loại sợi hướng tâm được kích hoạt bởi MA phụ thuộc vào cường độ kích thích (nhẹ hoặc mạnh) và thời gian thực hiện thao tác. Các sợi hướng tâm loại A chủ yếu được kích hoạt khi kích thích nhẹ tạo ra cảm giác ''Đắc khí''. Tuy nhiên, khi kim bị xoắn lên xuống nhiều lần sẽ làm tổn thương cục bộ mô sâu, đặc biệt là cơ; các chất trung gian gây viêm như histamin, bradykinin, PGE2, 5-HT và ATP được giải phóng và kích thích trực tiếp hoặc gián tiếp các thụ cảm đau. Do đó, có thể hình dung rằng các sợi hướng tâm loại C có liên quan đến giảm đau do MA gây ra. Các nghiên cứu thực nghiệm ở mèo cung cấp bằng chứng thuyết phục cho quan điểm này. Bằng cách ghi lại các bản ghi sợi đơn của dây thần kinh mác sâu chi phối cơ chày trước tại huyệt ST-36 nằm ở mèo, các chất dẫn truyền từ dây thần kinh hướng tâm loại C vẫn tồn tại lâu sau khi thực hiện thao tác châm kim tại cơ chày trước. Dùng liệu pháp capsaicin tác dụng lên các dây thần kinh tọa hai bên để phong bế có chọn lọc sự dẫn truyền của loại sợi hướng tâm Aδ-type và C đã phát hiện ra rằng tác dụng giảm đau do MA gây ra đã bị loại bỏ hoàn toàn ở chuột. Sự điều hướng các sợi loại C của giảm đau trong MA tương tự như cơ chế được gợi lên bởi cái gọi là kiểm soát ức chế độc hại lan tỏa (DNIC), tác dụng lên các tế bào thần kinh trung gian của các sợi thần kinh hướng tâm loại Aδ và loại C. Trên lâm sàng, cảm giác châm cứu vẫn tồn tại hàng giờ đến hàng ngày sau khi rút kim, điều này cho thấy sự tham gia của các dây thần kinh hướng tâm loại C trong châm cứu giảm đau. Tóm lại, các cơ chế hướng tâm ngoại vi của châm cứu giảm đau do EA và MA tạo ra là tương đồng, nhưng có một số khác biệt. Hầu hết các nghiên cứu chỉ ra rằng, các chất hướng tâm loại Aβ/δ ưu tiên làm trung gian giảm đau khi EA, trong khi tất cả các loại, đặc biệt là loại C, ưu tiên làm trung gian giảm đau khi MA. Theo đó, khi sử dụng đồng thời EA và MA, hiệu quả giảm đau sẽ mạnh hơn so với khi chỉ sử dụng một hình thức châm cứu.

Nguồn:

1. https://www.hindawi.com/journals/ecam/2013/652457/
2. www.elsevier.com/locate/pneurobio

Viện Sinh học Thần kinh, Viện Khoa học Não bộ và Phòng thí nghiệm Trọng điểm Nhà nước về Sinh học Thần kinh Y tế, Đại học Phúc Đán, Thượng Hải 200032, Trung Quốc