BS. Phan Nguyễn Tường Vi - 

1. ĐẠI CƯƠNG

Glôcôm góc mở nguyên phát là một tình trạng bệnh lý của thị thần kinh, tiến triển mãn tính, đặc trưng bởi sự tổn hại của tế bào hạch võng mạc và lớp sợi thần kinh, teo lõm đĩa thị giác, tổn thương thị trường điển hình, thường có liên quan với nhãn áp cao.

2. NGUYÊN NHÂN VÀ CƠ CHẾ BỆNH SINH

- Quá trình xơ hóa vùng bè dẫn đến sự lắng đọng các chất ngoại bào trong lớp bè, gây hẹp, dính các khoang bè, làm tắc đường lưu thông thủy dịch, gây tăng nhãn áp.

- Sự chênh lệch áp lực tiền phòng - ống Schlemm gây xẹp ống Schlemm, cản trở thủy dịch thoát ra ngoài nhãn cầu, gây tăng nhãn áp.

3. CHẨN ĐOÁN

a. Lâm sàng

- Triệu chứng cơ năng

Các triệu chứng thường biểu hiện rất kín đáo trừ trường hợp có tổn thương nặng trên thị trường. Vì vậy người bệnh khó tự phát hiện được bệnh ở giai đoạn sớm. Nhiều người bệnh chỉ được phát hiện trong những hoàn cảnh tình cờ.

• Đa số người bệnh chỉ có cảm giác hơi căng tức mắt hoặc nhìn mờ nhẹ thoáng qua khi làm việc bằng mắt nhiều, khi căng thẳng thần kinh, khi lo lắng nhiều.
• Có những người bệnh nhìn như có màn sương mỏng trước mắt vào buổi sáng.

- Dấu hiệu thực thể

• Thị lực: thường chỉ giảm ở giai đoạn muộn của bệnh.
• Thị trường: biến đổi tùy theo 5 giai đoạn tiến triển của bệnh.
• Nhãn áp có thể tăng cao. Tuy nhiên cần lưu ý có hình thái glôcôm nhãn áp không cao.
• Thường ít khi có cương tụ rìa, hoặc chỉ cương tụ rất nhẹ.
• Giác mạc trong.
• Tiền phòng sâu, góc tiền phòng mở rộng hoặc trung bình ngay cả khi nhãn áp cao. Đây là dấu hiệu quan trọng để chẩn đoán phân biệt với glôcôm góc đóng.
• Đồng tử thường tròn đều, phản xạ bình thường, ở giai đoạn muộn có thể giãn nhẹ, mất viền sắc tố, phản xạ lười hoặc mất phản xạ với ánh sáng.
• Đáy mắt: mức độ teo lõm đĩa glôcôm tùy theo giai đoạn bệnh, thường đi kèm dấu hiệu mạch máu dạt phía mũi, đôi khi có xuất huyết đĩa thị hoặc cạnh đĩa thị, viền thần kinh mỏng dần.

b. Cận lâm sàng

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như chụp ảnh đĩa thị giác, chụp cắt lớp võng mạc - đĩa thị (optical coherence tomography OCT, Heidelberg Retina Tomopraph HRT), chụp sợi thần kinh thị giác, quét laser đồng tiêu (confocal scanning laser ophthalmoscopy), đo độ phân cực bằng laser quét (scanning laser polarimetry NFL), siêu âm Doppler được sử dụng tại bệnh viện Mắt, cho phép đo đạc chính xác các mức độ lõm đĩa, tổn thương viền thần kinh, lớp sợi thần kinh quanh đĩa thị giác, mức độ thay đổi lưu huyết của các mạch máu mắt, giúp chẩn đoán glôcôm ở giai đoạn rất sớm và theo dõi quá trình tiến triển của bệnh.

c. Chẩn đoán xác định

• Bệnh sử điển hình: xuất hiện âm thầm, tiến triển chậm, dấu hiệu chủ quan kín đáo, cảm giác căng tức trong mắt, vùng nhìn bị thu hẹp.
• Góc tiền phòng mở.
• Tổn thương đĩa thị và thị trường đặc hiệu của glôcôm.

d. Chẩn đoán phân biệt

Các bệnh lý khác của thị thần kinh như viêm thị thần kinh, tổn thương thị thần kinh hậu nhãn cầu, thiếu máu thị thần kinh, tổn thương thần kinh sọ não, lõm đĩa sinh lý rộng.

4. LỰA CHỌN BỆNH NHÂN ĐỂ PHẪU THUẬT CẮT BÈ CỦNG GIÁC MẠC SỚM TRÊN BỆNH NHÂN GLOCOM GÓC MỞ NGUYÊN PHÁT

Tiến sĩ Panarelli cho biết: “Bạn phải đưa ra quyết định về việc cắt bè dựa trên một số điều, chẳng hạn như bệnh nhân nói với bạn một cách chủ quan rằng thị lực của họ đang giảm hoặc nhãn áp có thể nằm ngoài mục tiêu của bạn. "Đó là thách thức với những bệnh nhân tiến bộ này."

Tuân thủ dùng thuốc. Trước tiên, bác sĩ Panarelli xem xét liệu bệnh nhân có thể tuân thủ chế độ dùng thuốc hay không? Ví dụ, có bất kỳ khó khăn nào về chi phí, tác dụng phụ, sự bất thường về thể chất, phương tiện đi lại hoặc các vấn đề về nhận thức cản trở việc sử dụng thuốc theo quy định không?

Yếu tố gia đình. Ông cũng nhìn vào lịch sử gia đình. “Nếu một bệnh nhân có mẹ và bà của họ bị mù vì căn bệnh này, thì tôi sẽ lo lắng hơn một chút,” anh nói. Giáo sư King lưu ý, mặc dù một số loại bệnh tăng nhãn áp có tính chất di truyền trong gia đình, tiền sử gia đình không phải là chỉ báo về kết quả trong nghiên cứu.

Tuổi tác, dân tộc và tình trạng kinh tế xã hội. Tiến sĩ Panarelli cho biết: “Bệnh nhân trẻ tuổi mắc bệnh tiến triển có thể cần can thiệp phẫu thuật sớm để họ có cơ hội duy trì chức năng tốt nhất trong thời gian dài. “Tuổi thọ đang thay đổi mọi thứ đối với chúng tôi. Bây giờ tôi nhìn một người 65 tuổi mới được chẩn đoán rất khác so với khi tôi bắt đầu hành nghề.” Ngoài ra, Giáo sư King cho biết, những người gốc Phi hoặc có tình trạng kinh tế xã hội kém hơn có xu hướng mắc bệnh nặng hơn ở độ tuổi trẻ hơn.

Nguồn:

1. https://www.aao.org/eyenet/article/rethinking-treatment-advanced-glaucoma-patients?february-2023
2. Hướng dẫn Quy trình kỹ thuật khám bệnh, chữa bệnh chuyên ngành Nhãn khoa Ban hành kèm theo Quyết định số 3906/QĐ-BYT ngày 12/10/2012 của Bộ Y