Ths NGUYỄN THỊ KIỀU TRINH - Khoa Sản

Bình quân trong số 1000 trẻ sơ sinh có khoảng từ 2-3 trẻ bị tật chân khoèo. Tật này xảy ra ở trẻ nam nhiều hơn trẻ nữ. Nếu việc phát hiện và điều trị được thực hiện ngay sau sinh thì khoảng 15- 80% trường hợp có thể khỏi trong vòng từ 6 đến 8 tuần mà không cần phẫu thuật.

I. Tật bẩm sinh chân khoèo bẩm sinh là một biến dạng của cả 1 hoặc 2 bàn chân có mặt ngay từ khi sinh, biến dạng điển hình:

(1) Gấp và nghiêng vào trong của vùng gót chân.

(2) Khép và nghiêng vào trong của vùng giữa bàn chân.

(3) Gập vào phía lòng bàn chân của phần trước bàn chân khiến vòm gan chân sâu hơn bình thường.

Biến dạng của bàn chân có thể mềm, cứng hoặc biến dạng xương bàn chân.

Hình 1: Bàn chân khoèo bẩm sinh

II. Nguyên nhân bệnh tật bàn chân khoèo bẩm sinh chưa rõ, có thể do di truyền.

Có giả thuyết cho rằng nguyên nhân chính do khiếm khuyết của mầm xương sên dẫn đến biến dạng gấp, khép và nghiêng vào trong rồi từ đó phối hợp với các biến đổi của mô mềm. Có giả thuyết lại cho rằng bất thường khởi đầu từ khiếm khuyết của phần mềm gây ra biến dạng xương.

Trong một số bệnh như viêm khớp, bại liệt, bại não, tổn thương tủy sống bàn chân bình thường có thể bị biến dạng dần và trở thành bàn chân khoèo, nhưng đây không phải là bàn chân khoèo bẩm sinh.

+Trường hợp bình thường: Bàn chân cong sinh lý do tư thế trong tử cung của mẹ, xác định bằng cách quan sát chỉ thấy phía trước của bàn chân cong, quay vào trong, phía sau bình thường. Có thể dễ dàng kéo thẳng bàn chân và bẻ cong về phía ngược lại. Khi gãi nhẹ vào lòng bàn chân, nó sẽ dễ dàng trở về vị trí bình thường. Loại bàn chân này sẽ duỗi ra bình thường trước khi trẻ lên 2 tuổi.

 +Trường hợp trẻ bị tật bàn chân khoèo bẩm sinh: Bàn chân không thể kéo thẳng ra được, không thể đưa chân vào tử thế bình thường. Khi gãi nhẹ vào lòng bàn chân, bàn chân không trở về vị trí bình thường mà không giữ tư thế uốn cong và quay vào trong.

IV. Lý do của việc chỉnh hình cho trẻ bị tật bẩm sinh chân khoèo:  nên được thực hiện sớm ngay từ sau khi sinh, nếu có thể nên bắt đầu ngay từ ngày thứ hai sau khi sinh. Vì khi đó xương và khớp của trẻ vẫn còn mềm dễ uốn chỉnh nếu trẻ lớn hơn các xương của trẻ sẽ cứng hơn và làm cho việc chỉnh hình khó khăn hơn.

V. Điều trị :

Việc chỉnh hình tật chân khoèo bẩm sinh tuy đơn giản nhưng đòi hỏi nhiều công phu và kinh nghiệm do đó để có thể đảm bảo đạt được kết quả tốt nên đưa cháu đến các bệnh viện và trung tâm có cơ sở phục hồi chức năng và nhân viên chỉnh hình để được giúp đỡ và điều trị.

Có 2 cách chỉnh hình:

- Băng thun: Băng phải được quấn bởi người có trình độ chuyên môn, với phương pháp này mỗi 6 ngày trẻ sẽ được tháo băng, để cho chân trẻ được thoải mái trong ngày thứ 7 và quấn lại băng vào ngày thứ 8. Việc băng được thực hiện lập đi lập lại cho tới khi bàn chân đã được chỉnh hình tốt (sau khoảng từ 6 đến 8 tuần).

- Bó bột : Việc bó bột được thực hiện theo các mục đích tuần tự như sau (hình 4):

Bước 1: điều chỉnh biến dạng của phần trước bàn chân để duỗi thẳng bàn chân.
Bước 2: điều chỉnh biến dạng nghiêng bàn chân vào trong bằng cách đưa bàn chân xoay ngoài.
Bước 3: điều chỉnh biến dạng vùng gót chân bằng cách đưa bàn chân lên cao và sao cho phía bờ ngoài bàn chân ngoài cao hơn bờ trong.
Việc thay bột được thực hiện hàng tuần cho tới khi đạt được kết quả mong muốn.

VI. Cách chăm sóc trẻ đã được chỉnh hình:

1.Với băng thun: trẻ cần được thực hiện bài tập sau;

Nắm lấy chân trẻ và đẩy toàn bộ bàn chân của trẻ lên trên và ra ngoài, giữ và đếm tới 10, làm như vậy 10 lần.

Xoay bàn chân trẻ ra ngoài, đưa ngón út bàn chân chạm vào phía ngoài đầu gôi của trẻ. Việc băng và tập như thế nên được thực hiện thường xuyên cho tới khi bàn chân hơi nghiêng ra ngoài một chút.

Sau khi duỗi chân trẻ theo cách này, hãy giúp trẻ tự duỗi bằng cách cù vào phía ngoài của bàn chân. Nên tập ít nhất 8 lần mỗi ngày và khi cho trẻ bú.

2. Với bó bột: Người nhà nên theo dõi các ngón chân bên phía được bó bột của trẻ. Nếu thấy chân trẻ bị phù nề, sưng, lạnh, tím sẫm là do bó bột quá chặt. cần phải tháo bột ngay bằng cách ngâm chân bó bột của trẻ vào trong nước cho bột tả ra rồi tháo bột ra và đưa trẻ trở lại cơ sở y tế để được bó lại. Để tránh bột mềm lỏng do trẻ đái vào hay tắm ướt nên dùng một túi ni lông bọc vùng bó lại khi tắm để giữ cho bột khỏi bị ướt.

VII. Theo dõi sau khi chỉnh hình thành công tật chân khoèo bẩm sinh:

Sau khi chỉnh hình thành công không có nghĩa là trẻ sẽ lành vĩnh viễn mà tật chân khoèo vẫn có nguy cơ tái phát vì vậy phải ngăn ngừa tái phát bằng cách:

2. Mang máng bàn chân cả ngày lẫn đêm ít nhất cho tới khi trẻ có thể để đi được, sau đó vẫn tiếp tục mang máng vào ban đêm. Nhiều trẻ cần mang máng cho đến khi bàn chân ngưng phát triển.

Với một số loại bàn chân, sử sụng máng nhựa phủ mắt cá là đủ để ngăn chặn bàn chân khoèo tái phát và giữ cho bàn chân phát triển bình thường.

Đối với những trường hợp khó cần phải sử dụng máng chỉnh hình bằng kim loại với một đai phủ lên mắt cá chân ngoài để kéo nó vào phía trong. Ở phía bờ ngoài của dép cần chêm thêm một miếng đệm để nâng hơi cao phía này lên một chút, như vậy sẽ giúp cho việc chỉnh hình được thuận lợi hơn.

Đối với trẻ dưới một tuổi hoặc đối với trẻ nhỏ, vào ban đêm bàn chân cần được giữ ở vị trí tốt bằng cách sử dụng một thanh ngang để cố định hai bàn chân.

Đối với những trẻ có bàn chân khoèo nhưng bàn chân chỉ bị uốn cong ở phía đầu và giữa bàn chân việc mang giày ngược có thể giúp chỉnh hình bàn chân.

Các bệnh nhân biến dạng mức độ nặng cần giữ máng bất động ban đêm đến 4 tuổi. Với các biến dạng nhẹ cần giữ máng chỉnh hình đến 2 tuổi. Tuy nhiên tốt nhất nên giữ máng chỉnh hình 3-4 năm đối với mọi trẻ nếu được

(Tài liệu tham khảo: Tật chân khoèo bẩm sinh - Cổng thông tin dị tật bẩm sinh – ĐHYD Huế)