Bs.Phan Tuấn Kiệt – Khoa CĐHA

1. Gan nhiễm mỡ là gì?

Gan nhiễm mỡ là sự tích tụ mỡ quá nhiều trong gan. Có một lượng nhỏ mỡ trong gan là bình thường, nhưng quá nhiều có thể trở thành một vấn đề sức khỏe. Gan là cơ quan lớn thứ hai trong cơ thể. Gan giúp xử lý chất dinh dưỡng từ thực phẩm và đồ uống và lọc các chất có hại từ máu.

Khi gan nhiễm mỡ ở một người uống nhiều rượu, nó sẽ được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ do rượu (AFLD).

Ở một người không uống nhiều rượu, nó được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Theo các nhà nghiên cứu trên Tạp chí Thế giới về Tiêu hóa (World Journal of Gastroenterology), NAFLD ảnh hưởng đến 25-30 % người dân ở Hoa Kỳ và Châu Âu.

2. Nguyên nhân của gan nhiễm mỡ

Nguyên nhân thường gặp nhất là do rượu. Nhưng trong nhiều trường hợp, vẫn có những bệnh nhân mắc gan nhiễm mỡ mà không thuộc nhóm sử dụng nhiều rượu. Khi cơ thể sản sinh quá nhiều mỡ hoặc chuyển hóa mỡ không kịp, lượng mỡ thừa sẽ tích trữ trong các tế bào gan và gây nên gan nhiễm mỡ. Mặc dù vậy, chế độ ăn giàu chất béo cũng chưa hẳn là nguyên nhân của tình trạng này.

Ngoài rượu, còn một số nguyên nhân thường gặp khác như:

• Béo phì
• Mỡ máu cao
• Tiểu đường
• Gene di truyền
• Sút cân quá nhanh
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như Aspirin, Steroids, Tamoxifen hay Tetracycline

3. Chẩn đoán gan nhiễm mỡ trên hình ảnh học

Chẩn đoán trên siêu âm

Độ hồi âm của gan bình thường bằng hoặc tăng nhẹ so với vỏ thận hoặc lách. Các mạch máu trong gan có ranh giới rõ ràng, và bờ sau của gan được mô tả rõ ràng (Hình 1). Gan nhiễm mỡ có thể được chẩn đoán nếu hồi âm của gan vượt trội so với vỏ thận và lách và có sự suy giảm của sóng siêu âm, mất sự rõ nét của cơ hoành, và phân định nghèo nàn các cấu trúc trong gan

Hình 1. Hình thái bình thường của gan trên siêu âm. Độ hồi âm của gan bằng hoặc lớn hơn một chút so với vỏ thận

Hình 2. Gan nhiễm mỡ lan tỏa trên siêu âm. Độ hồi âm của gan cao hơn so với vỏ thận (rc) . Các mạch máu trong gan không được rõ ràng. Tia siêu âm bị suy giảm phía sau và cơ hoành không rõ.

Theo Hasen-Ansert chia 3 độ theo độ hồi âm và hút âm:

*Độ 1: Gan tăng âm nhẹ, còn xác định được cơ hoành và đường bờ các tĩnh mạch trong gan.đường bờ các tĩnh mạch trong gan.

*Độ 2: Gia tăng lan tỏa độ hồi âm và hút âm, khả năng nhìn thấy bờ các tĩnh mạch trong gan và cơ hoành bị giảm nhìn thấy bờ các tĩnh mạch trong gan và cơ hoành bị giảm nhiều.nhiều.

*Độ 3: Gia tăng rõ rệt mức độ hồi âm và hút âm, không còn nhận diện được đường bờ các TM trong gan, cơ hoành và một phần nhu mô gan ở phân thùy sau gan phải trên mặt cắt dưới sườn.

Chẩn đoán trên CT

Trên CT không tiêm thuốc cản quang, gan bình thường có tỷ trọng lớn hơn nhiều so với lá lách và máu, và các mạch máu trong gan có thể nhìn thấy như các cấu trúc tương đối giảm tỷ trọng. Gan nhiễm mỡ có thể được chẩn đoán nếu tỷ trọng của gan thấp hơn ít nhất 10 HU so với lách hoặc nếu tỷ trọng của gan ít hơn 40 HU (24 – 26).Trong những trường hợp nặng của gan nhiễm mỡ, các mạch máu trong gan có thể xuất hiện tăng đậm độ so với các mô gan nhiễm mỡ

Hình 3. Hình thái bình thường của gan trên CT không cản quang. Tỷ trọng của gan (66 HU) cao hơn một chút so với lách (56 HU), và các mạch trong gan (v) biểu hiện giảm tỷ trọng so với gan.

Hình 4. Gan nhiễm mỡ lan tỏa trên CT không thuốc. Tỷ trọng của gan (15 HU) thấp hơn rõ rệt so với lách (40 HU). Các mạch trong gan (v) cũng xuất hiện tăng tỷ trọng so với gan.

Vùng nhiễm mỡ khu trú và vùng gan bảo tồn

Việc chẩn đoán nhiễm mỡ khu trú và không nhiễm mỡ khu trú là khó khăn hơn so với nhiễm mỡ lan tỏa đồng nhất bởi vì các kết quả hình ảnh có thể giống với các tổn thương khối u. Các kết quả hình ảnh gợi ý giả gan nhiễm mỡ hơn là tổn thương khối thật sự bao gồm: hàm lượng mỡ, vị trí ở các vùng đặc trưng của lắng đọng mỡ hoặc bảo tồn, không có hiệu ứng khối đến các mạch máu và các cấu trúc khác ở gan, có dạng bản đồ hơn là dạng hình tròn hoặc hình bầu dục, giới hạn không rõ, và sự ngấm thuốc tương phản tương tự hoặc ít hơn so với nhu mô gan bình thường.

Các khu vực có liên quan thường là tương đối nhỏ, nhưng thỉnh thoảng có thể có những vùng nhiễm mỡ khu trú không đồng nhất hợp nhất và vùng không nhiễm mỡ rộng lớn ở gan

Hình 5. Sự nhiễm mỡ khu trú ở gan trên siêu âm. Hình ảnh cắt ngang cho thấy, gần với tĩnh mạch cửa nhánh trái, có vùng hồi âm cao dạng bản đồ đặc trưng cho sự lắng đọng mỡ (f) ở dây chằng liềm, với sự suy giảm âm sau (mũi tên).

Hình 6. Gan nhiễm mỡ khu trú trên CT. Hình ảnh axial có tiêm thuốc thu được trong thì tĩnh mạch cửa cho thấy các vùng giảm tỷ trọng của nhiễm mỡ khu trú gần dây chằng liềm và dây chằng tĩnh mạch và ở cửa gan, không có hiệu ứng khối.

Hình 7. Nhiễm mỡ lan tỏa với vùng không nhiễm mỡ khu trú trên siêu âm và CT. Hình ảnh siêu âm cắt ngang (a) và hình ảnh CT axial không tiêm thuốc (b) thu được ở mức tương đương cho thấy có sự tăng âm và giảm tỷ trọng tương ứng, các đặc điểm chỉ ra sự nhiễm mỡ trong gan. Vùng gan bảo tồn (fs) được biểu hiện như là một vùng dạng bản đồ với tương đối giảm âm ở hình a và tăng tỷ trọng ở hình b. Gan nhiễm mỡ khu trú giả tổn thương sẽ không có hiệu ứng khối với mạch máu kế cận (v ở hình b).

Điều trị

Với gan nhiễm mỡ, chúng ta không cần phải sử dụng thuốc hay phẫu thuật, mà điều quan trọng nhất là giảm bớt yếu tố nguy cơ.

Ở đây, chúng tôi có một số lời khuyên cho các bạn như sau:

• Hạn chế và tránh các loại đồ uống có cồn.
• Kiểm soát lượng Cholesterol và đường máu.
• Giảm cân khi bạn bị thừa cân.

Nếu bạn mắc gan nhiễm mỡ do béo phì hoặc do thói quen ăn uống, thì tập thể dục thể thao nhiều hơn là điều không thể thiếu, đồng thời loại bỏ những thực phẩm không tốt cho sức khỏe; ăn nhiều hoa quả tươi, rau xanh và ngũ cốc.

Nguồn:

1. https://radiopaedia.org/articles/diffuse-hepatic-steatosis
2. https://www.cdha.info/bung-chau/cac-dang-hinh-anh-va-cam-bay-cua-gan-nhiem-mo-imaging-patterns-and-pitfalls-of-fatty-liver/
3. https://pubs.rsna.org/doi/10.1148/rg.266065004