Bs Nguyễn Xuân Hùng - 

1. ĐẠI CƯƠNG

Huyết khối tĩnh mạch sâu (HKTMS) chi dưới và thuyên tắc động mạch phổi được coi là hai biểu hiện cấp tính có chung một quá trình bệnh lý, gọi là thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (TTHKTM). Có nhiều thuật ngữ được sử dụng để chỉ thuyên tắc động mạch phổi như thuyên tắc phổi, tắc động mạch phổi, nhồi máu phổi. Tuy nhiên, để thống nhất chúng tôi sử dụng thuật ngữ tắc động mạch phổi hoặc thuyên tắc phổi.

HKTMS là sự hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch sâu của hệ tuần hoàn, thường gặp nhất là tĩnh mạch chi dưới, gây tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần dòng máu trong lòng tĩnh mạch. HKTMS chi dưới đoạn gần là thuật ngữ để chỉ vị trí của huyết khối nằm từ tĩnh mạch khoeo trở lên, lan đến các tĩnh mạch sâu tầng đùi, chậu, hay tĩnh mạch chủ dưới. Khi huyết khối này bứt ra khỏi lòng mạch, sẽ di chuyển theo dòng máu về tim phải lên động mạch phổi, dẫn đến bệnh cảnh tắc động mạch phổi.

Tại các nước phát triển, TTHKTM đứng thứ 3 trong số các nguyên nhân tử vong tim mạch.

Nguy cơ TTHKTM ở bệnh nhân nằm viện mà không được phòng ngừa dao động từ 10-80%.

Máy bơm hơi áp lực ngắt quãng :tăng dòng tĩnh mạch, ngừa ứ trệ tĩnh mạch nên giảm TTHKTM. Giảm plasminogen activator inhibitor-1 (PAI-1), vì vậy tăng tiêu sợi huyết nội sinh. Sử dụng cho bệnh nhân chống chỉ định sử dụng thuốc chống đông trong dự phòng TTHKTM.

2. CHỈ ĐỊNH

Quy trình áp dụng cho tất cả các bệnh nhân khoa chi dưới của Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình. Các bệnh nhân mới nhập viện và các bệnh nhân đang nằm điều trị. Quy trình được thực hiện hàng ngày trong khi khám - chữa bệnh.

3. CHỐNG CHỈ ĐỊNH

Bệnh nhân có bệnh lý động mạch chi dưới,

Bệnh nhân có nguy cơ chèn ép khoang.

Bệnh nhân có vết thương hở da, khuyết hổng da.

4. CHUẨN BỊ

4.1. Người thực hiện:

Ekip phẫu thuật : Bác sĩ và điều dưỡng Trung tâm Chấn thương chỉnh hình

4.2. Vật tư :

Bao chi ( nhiều kích cỡ và vị trí ).

Băng thun.

4.3. Trang thiết bị: Máy bơm hơi áp lực ngắt quãng.

4.4. Người bệnh

- Thầy thuốc giải thích cho người bệnh, người nhà về kỹ thuật trước khi thực hiện: mục đích, các bước tiến hành, biến chứng, nguy cơ có thể xảy ra, tiên lượng...

- Chuẩn bị người bệnh trước khi thực hiện kỹ thuật.

4.5. Hồ sơ bệnh án: Chuẩn bị hồ sơ bệnh án đầy đủ thủ tục hành chính:

Xét nghiệm bổ sung nếu có bệnh lý kèm theo.(Bệnh lý động mạch chi dưới).

Siêu âm Doppler mạch máu trước và sau khi kết thúc thực hiện thủ thuật.

4.6. Thời gian thực hiện kỹ thuật : Trước và trong khi nhập viện.

4.7. Địa điểm thực hiện kỹ thuật:

Tại phòng bệnh.

4.8. Kiểm tra hồ sơ

a) Kiểm tra người bệnh: Đánh giá tính chính xác của người bệnh: đúng người bệnh, đúng chẩn đoán, đúng vị trí cần thực hiện kỹ thuật...

b) Thực hiện bảng kiểm an toàn phẫu thuật, thủ thuật.

c) Đặt tư thế BN: Người bệnh nằm ngửa

5. TIẾN HÀNH QTKT:

Các bước tiến hành quy trình kỹ thuật:

Bệnh nhân nằm ngữa, 2 chân tư thế duỗi thẳng tại giường bệnh.

• Sử dụng bao chi đúng vị trí ( vị trí chân, đùi – cẳng chân – bàn chân).
• Đeo bao chi phù hợp kích thước chân bệnh nhân.
• Gắn dây nối từ máy tới bao chi.
• Bật công tắc nguồn của máy bơm hơi áp lực ngắt quãng.
• Chỉnh áp lực và thời gian cho phù hợp với vị trí mình đã đặt bao chi ( áp lực trung bình 40 mmHg, đùi – cẳng chân: bơm 12s và xả 48s, bàn chân: bơm 3s và xả 27s).
• Theo dõi mạch mu chân – đầu ngón chân – cảm giác và vận động bàn chân 6h/ lần.

THEO DÕI VÀ XỬ TRÍ TAI BIẾN:

Phải theo dõi tình trạng phù chân, trầy xước và phồng rộp trên da.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ y tế (2023), hướng dẫn điều trị dự phòng thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch (Quyết định 3908/QĐ-BYT năm 2023).
2. Hội Tim mạch học Việt Nam (2016), “Hướng dẫn chẩn đoán, điều trị và dự phòng thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch”.
3. Hiệp hội huyết học Hoa Kỳ 2019: Hướng dẫn quản lý thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch: dự phòng huyết khối tĩnh mạch ở bệnh nhân phẫu thuật nội viện - ASH 2019