Bs Nguyễn Xuân Nam - Khoa Ngoại chấn thương

A. Cơ chế chấn thương cột sống cổ 

Nhìn chung, hệ thống phần mềm gồm các dây chằng, đĩa sống đóng một vai trò rất quan trọng trong sự giữ vững cột sống cổ. Đây là đoạn cột sống có biên độ hoạt động nhiều nhất. Bốn cơ chế chấn thương ở cột sống cổ là:

• Cúi
• Lún
• Xoay
• Ngữa

Bốn loại véctơ lực trên tác động hoặc riêng hoặc phối hợp tạo ra các tổn thương đa dạng khác nhau trên cột sống cổ

B. Phân loại chấn thương cột sống cổ thấp C3-C7

Nhiều bảng phân loại được đưa ra trong thời gian qua, trong đó bảng phân loại tương đối hoàn chỉnh được trình bày bởi tác giả Argenson (1993) dựa trên cơ chế sinh bệnh chủ yếu do bốn véctơ ưu thắng gây ra tổn thương: cúi, lún, xoay và ngữa. Tác giả đề cập đến 12 loại gãy vùng C3-C7.

1. Chấn thương cúi

• Bong gân nhẹ
• Bong gân nặng
• Gãy trật mấu khớp hai bên

2. Chấn thương lún

• Gãy lún trước
• Gãy giọt lệ
• Gãy lún nhiều mảnh

3. Chấn thương xoay

• Trật mấu khớp một bên
• Gãy mấu khớp một bên
• Gãy rời khối mấu khớp

4. Chấn thương ngữa

• Bong gân cơ chế ngữa
• Bong gân nặng cơ chế ngữa
• Gãy trật mấu khớp hai bên cơ chế ngữa

Việc chẩn đoán dựa vào: Lâm sàng, Hỏi bệnh, Khám thực thể và Cận lâm sàng X quang, CTscan và MRI.

C. Điều trị

Điều trị chấn thương cột sống cổ đòi hỏi một thái độ tích cực, hiểu biết tường tận loại bệnh lý khó này. Tùy theo loại chấn thương, bệnh nhân được điều tri bảo tồn hay phẫu thuật.

Bước sơ cứu là bước rất quan trọng đối với tính mệnh bệnh nhân. Phương pháp sơ cứu đơn giản nhất tại hiện trường là:

• Đặt bệnh nhân nằm ngữa trên ván hay băng ca
• Dằn túi cát hai bên cổ
• Cột đầu, vai, ngực, mào chậu, đùi cẳng chân bệnh nhân vào ván cứng hay băng ca.

Điều trị chấn thương cột sống cổ không dừng lại ở chổ hàn xương hay phẫu thuật mà phải quan tâm đến sự phục hồi của bệnh nhân đặc biệt các bệnh nhân liệt. Quan niệm phục hồi bao gồm cả sự tái nhập bệnh nhân vào cộng đồng xã hội.

Có nhiều phương pháp điều trị khác nhau tuỳ thương tổn và tuỳ các trường phái khác nhau.

1. Điều trị bảo tồn

• Nẹp cổ
• Kéo liên tục       
• Halo-vest…

2. Phẫu thuật

Mục đích nhằm làm vững cột sống và giải ép nếu có chèn ép. Phương pháp mổ tuỳ thương tổn.

TRƯỜNG HỢP BỆNH NHÂN

Bệnh nhân: NGUYỄN THỊ L.,  42 Tuổi,  Nữ

Địa chỉ: Trà Giang – Bắc Trà My -  Quảng  Nam

Vào viện: Ngày 01/03/ 2014

Lý do vào viện: tai nạn sinh hoạt

Bệnh nhân bị tai nạn sinh hoạt té từ mái nhà xuống, sau té mất cẩm giác vận động tứ chi được người nhà sơ cứu chuyển lên bệnh viện.

Qua hỏi bệnh và thăm khám cùng các xét nghiệm ghi nhận:

• Đau tức nhiều vùng cột sống cổ
• Liệt một phần tứ chi, sức cơ 2 chi dưới 1/5, hai chi trên 2/5
• Bí tiểu
• Tiền sử về bệnh tật trước đó không có gì đặc biệt

Bệnh nhân được chụp thêm Xquang, CTscan cột sống cổ

CHẨN ĐOÁN:

GÃY TRẬT CỘT SỐNG CỔ C4-C5 LIỆT MỘT PHẦN TỨ CHI BÍ TIỂU

ĐIỀU TRỊ:

KÉO NẮN CỘT SỐNG CỔ BẰNG KHUNG ĐẦU

PHẪU THUẬT LỐI TRƯỚC GIẢI ÉP KÊT HỢP XƯỜNG

Cận Lâm sàng:

Hình ảnh bệnh nhân được kéo nắn cột sống cổ trước mổ

Các hình ảnh trong mổ

KẾT QUẢ

• Sau phẫu thuật bệnh nhân tiểu tự chủ
• Có thể đi lại sinh hoat bình thường

Bài học:

- Gãy trật xoay, gãy rời khối mấu khớp là gãy không vững cần can thiệp phẫu thuật cố định cột sống lối trước.

- Cần nhận định trên lâm sàng và khảo sát hình ảnh để có phương pháp can thiệp giải ép tối thiểu trong phẫu thuật.

- Với những trường hợp này đặt vấn đề đầu tiên là kéo liên tục cột sống cổ để nắn chỉnh trật sau đó mới tính đến chuyện phẫu thuật để giải quyết vấn đề mất vững cột sống cổ.

- Sau nắn chỉnh có kết quả, lựa chọn phẫu thuật lối trước là phương pháp tối ưu nhất, vừa giải quyết được tình trạng mất vững, tránh sự chèn ép thứ phát của đĩa đệm.