Bs CK2 Nguyễn Thị Kiều Trinh - 

Sa tạng chậu là sự tụt xuống của một hoặc nhiều cơ quan vùng chậu (bàng quang, tử cung hoặc ruột) vào âm đạo. Đó là do thiếu sự hỗ trợ từ các cơ sàn chậu & mô xung quanh.

Các loại sa dạ con khác nhau:

• Cystocele: sa bàng quang
• Sa tử cung: sa tử cung
• Rectocele: sa ruột 

1.Làm thế nào để biết bạn có bị sa tạng chậu hay không?

Một số phụ nữ có thể bị sa nhẹ và không có bất kỳ triệu chứng nào. Những phụ nữ khác  có thể bị sa nhẹ và cảm thấy thực sự khó chịu với các triệu chứng rõ ràng hơn như âm đạo nặng hoặc căng phồng khi họ lau mình hoặc cảm giác băng vệ sinh được đặt không đúng cách.

Cần đi khám phụ khoa để được chẩn đoán sớm và không nên bỏ qua việc kiểm tra sau sinh 6 tuần. Nếu có, Bác sĩ sẽ hướng dẫn bài tập và giúp phục hồi sớm hơn. 

Hình 1: Hình ảnh sa tạng chậu ở phụ nữ (nguồn : Internet)

2.Các triệu chứng bệnh sa thường gặp là gì?

• Có thể không có bất kỳ triệu chứng nào
• Âm đạo nặng hoặc cảm giác kéo lê - đặc biệt là vào cuối ngày sau khi đứng / đi bộ lâu.
• Khối u hoặc khối phồng nhô ra từ âm đạo
• Đau lưng
• Són tiểu
• Không tiểu hết mà còn nước tiểu tồn lưu.

3.Phụ nữ bị sa tạng chậu có nguy hiểm không?

Sa tạng chậu là rất phổ biến, thường ít nguy hiểm nhưng KHÔNG phải là "bình thường". Cứ 2 phụ nữ thì có 1 người bị sa sau khi sinh con - bất kể họ sinh bằng đường âm đạo hay mổ lấy thai. Điều quan trọng cần lưu ý là sinh mổ KHÔNG bảo vệ khỏi rối loạn chức năng và sa sàn chậu. Có thể xuất hiện chậm các triệu chứng sa sau khi sinh, có nghĩa là sa có thể xảy ra vài tháng hoặc vài năm sau khi sinh con.

4.Điều gì làm tăng nguy cơ mắc bệnh sa tạng chậu?

• Sinh thủ thuật bằng Forceps.
• Trẻ sơ sinh lớn> 4500g
• Giai đoạn thứ hai kéo dài của quá trình chuyển dạ
• Sinh nhiều lần
• Mang thai- nội tiết tố
• Tập thể dục sớm và mạnh sau sinh.
• Ho mãn tính
• Nôn mãn tính
• Táo bón mãn tính
• Nâng vật nặng lặp đi lặp lại
• Béo phì
• Phẫu thuật phụ khoa, ví dụ như cắt bỏ tử cung
• Mô liên kết yếu
• Yếu tố di truyền
• Thời kỳ mãn kinh
• Sự lão hóa

5.Làm thế nào bạn có thể ngăn ngừa và điều trị bệnh sa tạng chậu?

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các biện pháp bảo tồn có thể giúp ngăn ngừa và giảm sa tạng chậu, giảm bớt các triệu chứng. Bao gồm các:

5.1. Bài tập cơ sàn chậu

 Các bài tập sàn chậu thường xuyên đã được chứng minh là vừa giúp ngăn ngừa sa bằng cách duy trì , hỗ trợ mạnh mẽ cho các cơ quan và cải thiện vị trí của sa.Thực hiện các bài tập cơ sàn chậu thường xuyên trong khi mang thai và sau sinh có thể giúp ngăn ngừa sa tặng chậu.Việc thực hiện các động tác chính xác sẽ có hiệu quả trong phục hồi rối loạn chức năng sàn chậu.

5.2. Chuẩn bị tinh thần cho việc sinh con

 Bạn có thể chuẩn bị tốt nhất cho sàn chậu bằng cách học thư giãn cơ bắp trong mang thai, sử dụng hơi thở và cơ bụng trên giúp chuẩn bị sàn chậu khi sinh và phục hồi sau sinh.

5.3. Bắt đầu các bài tập sàn chậu ngày 1 sau sinh

Bắt đầu bài tập nhẹ nhàng cho cơ sàn chậu bằng cách thực hiện 4-5 lần co thắt cơ sàn chậu khi cho em bé bú. Điều này giúp kích hoạt lại các đường dẫn thần kinh đến các cơ sàn chậu để lấy lại sức mạnh và khả năng kiểm soát vận động theo thời gian. Có thể tăng dần số lần tập trong vòng 1-2 tuần tới và ứng dụng cho những người từng sinh qua ngã âm đạo hay sinh mổ.

5.4. Tối ưu hóa sự phục hồi của bạn trong 6-12 tuần đầu sau sinh

 Hãy dành 6 tuần đầu tiên sau khi sinh con để cơ thể bạn phục hồi với chế độ nghỉ ngơi đầy đủ. Cơ thể bạn đã trải qua 9 tháng mang thai và sau đó là sinh nở khiến các cơ quan, cơ bắp, mô liên kết, dây chằng và dây thần kinh của bạn bị căng thẳng rất nhiều. Thêm vào đó, có tất cả các loại thay đổi nội tiết tố tiếp tục ảnh hưởng đến sức mạnh sàn chậu của bạn. Nằm nghỉ tại giường không chỉ giảm áp lực xuống sàn chậu mà còn  kích thích hệ thần kinh phó giao cảm, giúp thúc đẩy quá trình chữa bệnh và khôi phục sự cân bằng trong cơ thể bạn.

5.5. Kiểm tra phụ khoa sau sinh 6 tuần

 Việc kiểm tra sau sinh 6 tuần giúp các Bác sĩ đánh giá sàn chậu và hướng dẫn thực hiện bài tập sàn chậu đúng cách. Ngoài các bài tập Kegel, bạn có thể đi bộ nhẹ nhàng, đạp xe, yoga, bơi lôi…

Tránh tập thể dục hoặc thể thao có tác động mạnh (liên quan đến chạy, nhảy), gập bụng quá mức, tập tạ nặng.  

5.6 Tránh táo bón và căng thẳng

 Đây là một vấn đề cần làm vì nếu tự táo bón có thể dẫn đến sa tạng chậu. Chú ý về chế độ ăn uống cho từng cá nhân , ăn thức ăn dễ tiêu, trái cây, rau quả giúp cải thiện đường ruột.

5.7. Lắng nghe cơ thể của bạn

Nếu một hoạt động, bài tập thể dục hoặc việc nhà không phù hợp với cơ thể bạn hoặc gây ra bất kỳ triệu chứng sa tạng chậu nào, thì hãy cố gắng tránh nó. 

5.8. Nhận thức được tư thế của bạn

 Ngồi và đứng thẳng giúp kích hoạt sàn chậu và cơ bụng sâu của bạn. Điều này sẽ giúp hỗ trợ các cơ quan nội tạng của bạn và tạo sự ổn định cho xương chậu và cột sống của bạn.

5.9. Giảm cân (nếu bạn thừa cân)

 Nên tham khảo ý kiến ​​Bác sĩ dinh dưỡng để được tư vấn về chế độ ăn uống. 

5.10. Điều trị nếu bạn bị ho hoặc cảm lạnh

 Ho, hắt hơi và xì mũi, gây nhiều áp lực lên sàn chậu. Nếu bạn không khỏe, hãy đến gặp Bác sĩ để được điều trị.

5.11. Estrogen âm đạo

 Nếu bạn đang cho con bú, mức estrogen của bạn thấp, điều này ảnh hưởng đến sức mạnh cơ và mô âm đạo của bạn. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về việc nhận đơn thuốc estrogen âm đạo, có thể giúp cải thiện chất lượng và sức mạnh của mô âm đạo.  

5.12.Hỗ trợ vòng nâng âm đạo

 Nếu bạn nhận thấy rằng các việc tập luyện và điều chỉnh trên không tạo ra sự khác biệt đáng kể, thì pessary có thể là một lựa chọn tốt cho bạn. Pessary là một thiết bị silicon được đưa vào âm đạo để hỗ trợ quá trình sa & mô vùng chậu bị suy yếu. Các Bác sĩ phụ khoa sẽ tư vấn và hướng dẫn thực hiện điều này.

6.Mất bao lâu để phục hồi sàn chậu?

Sự phục hồi khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố - giai đoạn sa tạng chậu, sức mạnh và độ săn chắc của cơ sàn chậu, mô liên kết, di truyền, điều chỉnh lối sống và các bài tập sàn chậu.

Vì sự thay đổi sức mạnh của cơ mất 6-8 tuần, điều này có nghĩa là cơ sa của bạn có thể được hỗ trợ nhiều hơn và ở vị trí tốt hơn sau thời gian dài.  

Đôi khi kết quả có thể mất vài tháng vì vậy điều quan trọng là không từ bỏ tất cả các chiến lược quản lý và liên tục theo dõi bởi Bác sĩ Phụ Khoa để kiểm tra xem bạn tập có hiệu quả hay không?

Do sự thay đổi hormone trong quá trình sau sinh và cho con bú, việc tăng cường và phân giải có thể mất nhiều thời gian hơn một chút.

Mục đích là giúp bạn hết triệu chứng và trở lại hoạt động & tập thể dục mà bạn muốn. Điều này có thể đạt được mà không giải quyết được hoàn toàn tình trạng sa tạng chậu. 

BÀI TẬP KEGEL TRONG DÃN SÀN CHẬU

Được phát minh bởi bác sĩ phụ khoa người Mỹ Arnold Kegel vào những năm 1940 như một phương pháp điều trị không phẫu thuật cho chứng tiểu không kiểm soát, bài tập đã trở thành phương pháp điều trị đầu tiên cho chứng tiểu không tự chủ do căng thẳng; sa âm đạo, bàng quang hoặc tử cung và các rối loạn chức năng vùng chậu. Ngoài ra, Kegel cũng có thể được sử dụng để ngăn ngừa những vấn đề này, do đó nhiều phụ nữ khỏe mạnh, đặc biệt là ở tuổi trung niên và các chuyên gia y tế khác khuyến khích thực hiện chúng thường xuyên.

Kegel về bản chất là những động tác siết cơ sàn chậu lặp đi lặp lại. Bạn không cần bất kỳ thiết bị đặc biệt nào để thực hiện các bài tập này và chúng có thể được thực hiện ở bất cứ đâu. Tất cả những gì bạn làm là định vị đúng cơ, siết chặt, giữ, thả lỏng, nghỉ ngơi và lặp lại.

Hình 2: Bài tập Kegel (nguồn: Internet)

1. Xác định cơ sàn chậu của bạn

Nếu bạn không chắc cơ nào là cơ sàn chậu của mình, có một số cách bạn có thể xác định chúng:

• Hãy tưởng tượng bạn đang đi tiểu. Co các cơ mà bạn sử dụng để ngăn dòng nước tiểu. Đừng thực sự tập ngăn dòng nước tiểu của bạn, đặc biệt là nếu bàng quang của bạn đã đầy. Điều này có thể dẫn đến bàng quang của bạn không rỗng hoàn toàn và tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu.
• Co các cơ mà bạn sử dụng để kìm hãm nhu động ruột hoặc giữ cho bản thân không bị đầy hơi, nhưng không co cơ mông ,bụng hoặc cơ đùi trong. Nếu bạn làm đúng cách, cơ thể của bạn sẽ không bị nhấc lên. Nếu bạn nhận thấy cơ thể hơi nhấc lên, có thể bạn đang sử dụng cơ mông.
• Đưa ngón tay hoặc dụng cụ làm giãn âm đạo vào âm đạo, sau đó co các cơ sàn chậu xung quanh ngón tay hoặc dụng cụ làm giãn. Bạn sẽ cảm thấy âm đạo thắt lại và sàn chậu di chuyển lên trên.
• Cố gắng không sử dụng cơ bụng, cơ chân hoặc cơ mông khi co cơ sàn chậu. Tập các cơ này sẽ không giúp bạn tăng cường cơ sàn chậu. Để tìm hiểu xem bạn có đang co cơ bụng, cơ chân hay cơ mông hay không, có thể đặt một tay lên bụng và tay kia bên dưới mông hoặc trên chân. Siết cơ sàn chậu . Nếu bạn cảm thấy bụng, chân hoặc mông di chuyển, bạn đang sử dụng sai cơ.

2. Hướng dẫn thực hiện

Trước khi bắt đầu, hãy vào tư thế thoải mái để cơ thể được thư giãn. Hầu hết mọi người thích thực hiện các bài tập Kegel khi nằm trên giường hoặc ngồi trên ghế. Khi đã quen với các bài tập, có thể thực hiện chúng ở bất kỳ vị trí nào và ở bất kỳ nơi nào.

Khi cảm thấy thoải mái, hãy làm theo các bước sau:

• Hít vào thật sâu bằng mũi, để bụng căng lên khi đầy không khí. Giữ cho cơ sàn chậu được thư giãn khi hít vào.
• Thở ra từ từ và nhẹ nhàng bằng miệng khi nhẹ nhàng co cơ sàn chậu.
• Giữ cơ sàn chậu co lại trong 3 đến 6 giây (cho đến khi cơ bắt đầu mỏi) trong khi thở ra. Đây được gọi là một cơn co thắt.
• Hít vào một lần nữa và giải phóng cơn co thắt. Điều này giúp thư giãn cơ bắp của bạn.
• Thư giãn cơ hoàn toàn trong 6 đến 10 giây. Điều quan trọng là phải thư giãn hoàn toàn giữa mỗi lần co thắt và không nín thở. Luôn dành cùng một khoảng thời gian hoặc lâu hơn để thư giãn các cơ như kh làm co chúng lại.

Lặp lại bài tập này 10 lần mỗi buổi.

3. Lưu ý khi tập luyện bài tập Kegel

Nếu bạn bị đau khi thực hiện bài tập Kegel, hãy ngừng thực hiện bài tập ngay lập tức. Các bài tập Kegel không có hại, nhưng chúng không phù hợp với tất cả mọi người. Khi thực hiện đúng, hầu hết mọi người đều cảm thấy thư giãn. Nếu bạn cảm thấy đau trong hoặc sau khi thực hiện bài tập Kegel, có thể bạn đang thực hiện bài tập không chính xác hoặc các bài tập Kegel có thể không phù hợp với bạn. Cần liên hệ với bác sĩ phụ khoa để được tư vấn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Annascammell , Prolapse – All Your Questions Answered, the Whole Mother Newsletter,  Jul 9, 2020
2. Hagen S, Stark D (2011), Conservative prevention and management of pelvic organ prolapse in women (review). Cochrane Database of Systematic Reviews: 1-72.
3. Mayo Clinic Staff, Kegel exercises: A how-to guide for women, Updated 15/9/2020.
4. Memorial Sloan Ketering Cancer Center, Pelvic-floor-muscle-kegel-exercises-women-improve-sexual-health, Updated 18/12/2018.