Bs Lê Quang Thuận -
1. Giới thiệu
Hội chứng nuôi ăn lại (Refeeding Syndrome) là một tình trạng rối loạn chuyển hóa nghiêm trọng có thể xảy ra khi bệnh nhân suy dinh dưỡng kéo dài bắt đầu được cung cấp dinh dưỡng trở lại, dù qua đường miệng, sonde hay tĩnh mạch. Nếu không được nhận diện và xử trí đúng cách, hội chứng này có thể dẫn đến các biến chứng tim mạch, thần kinh, hô hấp, và thậm chí tử vong.
2. Cơ chế bệnh sinh
- Trong tình trạng đói kéo dài, cơ thể sử dụng nguồn năng lượng dự trữ từ mỡ và protein, làm giảm hoạt động chuyển hóa glucose và giảm tiết insulin. Khi cung cấp dinh dưỡng trở lại, đặc biệt là carbohydrate, insulin được bài tiết trở lại, gây ra một loạt biến đổi chuyển hóa:
- Tăng sử dụng glucose nội bào → tăng hấp thu phosphate, kali, magiê vào trong tế bào.
- Hạ phosphate máu là yếu tố trung tâm, do phosphate cần thiết cho tổng hợp ATP và các quá trình chuyển hóa năng lượng.
- Giữ nước và natri gây quá tải dịch, phù và nguy cơ suy tim.
- Thiếu thiamin (vitamin B1) ảnh hưởng đến chuyển hóa carbohydrate và chức năng thần kinh.
3. Đối tượng nguy cơ cao
- Hội chứng nuôi ăn lại thường xảy ra ở các bệnh nhân có tình trạng suy dinh dưỡng mạn tính, đặc biệt là khi tái cung cấp năng lượng quá nhanh. Các nhóm nguy cơ bao gồm:
- Chỉ số BMI < 16 kg/m²
- Sụt cân > 10% trong 3–6 tháng
- Nhịn ăn hoặc ăn rất ít ≥ 5 ngày
- Bệnh nhân mắc chán ăn tâm thần (anorexia nervosa)
- Bệnh nhân sau phẫu thuật tiêu hóa kéo dài, mắc bệnh mạn tính như ung thư, AIDS
- Người nghiện rượu mạn tính
- Bệnh nhân cao tuổi, suy nhược, nằm viện lâu ngày không được cung cấp đủ dinh dưỡng