Bs Dương Chí Lực - KHTH

Táo bón là một tình trạng các chất thải được đào thải ra ngoài qua đường tiêu hóa chậm hơn 3 ngày, hoặc đào thải một cách khó khăn buộc phải sử dụng đến các phương pháp hỗ trợ cơ năng cũng như cơ học. Táo bón có thể gặp ở mọi lứa tuổi với tỷ lệ khoảng 30% dân số, và tỷ lệ này ngày càng có xu hướng gia tăng trong giai đoạn hiện nay đã gây nên những ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống cũng như công việc hằng ngày.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến táo bón, trước hết phải kể đến những sản phụ mang thai ở những tháng cuối, hoặc những người bị động thai đang điều trị dẫn đến “ngại” rặn khi đi cầu. Nhiều hơn là các nguyên nhân cơ năng như rối loạn co bóp của cơ trơn thành ruột gặp trong những người ít vận động, mặc bệnh nặng cần phải nằm lâu (tai biến, .v.v…), suy nhược cơ thể, dùng thuốc dài ngày .v.v…; Các nguyên nhân gây tắc nghẽn đường ruột như các bệnh lý thực thể đường tiêu hóa như u đại tràng, u mạc treo .v.v.... Ngoài ra, trong thời đại công nghiệp “kỹ thuật số” ngày càng phát triển, con người phải hoạt động theo các “lập trình” mà thường không phù hợp với sinh lý tự nhiên của cơ thể, kèm theo sự căng thẳng đã góp phần gây nên tình trạng táo bón ngày càng trở nên phổ biến.

Điều trị táo bón có nhiều phương pháp, bên cạnh việc sử dụng thuốc thì tự điều trị cũng cần được quan tâm, tuy nhiên để đạt được hiệu quả như mong muốn thì cũng khá phức tạp, đòi hỏi người bệnh phải có đủ kiến thức, đủ tính kiên trì và phải thực hiện trong một thời gian khá dài. Vì thế việc dự phòng táo bón có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đảm bảo duy trì chất lượng cuộc sống và đảm bảo chức năng hoạt động bình thường của cơ quan tiêu hóa nói riêng, toàn bộ cơ thể nói chung.

Trước hết phải nói đến chế độ sinh hoạt hằng ngày, buổi sáng phải tập thể dục, tránh làm việc kéo dài trong cùng một tư thế, phải vận động toàn thân sau mỗi giờ làm việc. Phải tích cực tập thể dục cho bụng bằng các động tác có liên quan đến cơ vùng bụng (cúi gập người, tập thở bụng .v.v…), bên cạnh đó, mỗi sáng thức dậy nên uống khoảng 300 ml nước trong. Sau đó dùng 1 hoặc 2 bàn tay úp lại đặt phía bên phải dưới rốn khoảng 2cm, xoa từ dưới lên trên, sang ngang rồi xuống dưới, thực hiện khoảng 30 vòng (xoa dọc khung đại tràng theo chiều nhu động). Trong những ngày đầu có thể chưa đi đại tiện được, nhưng nếu thực hiện những hướng dẫn trên một cách tích cực và kiên trì thì việc đi đại tiện sẽ trở nên dễ dàng và đều đặn hơn. Ngoài ra chúng ta có thể dùng nắm đấm phía mu tay kích thích vùng cùng cụt, vì ở đây có hệ thần kinh chi phối vùng đại tràng.

Phải thiết lập phản xạ đi cầu hằng ngày vào giờ cố định, không nên nín khi có biểu hiện mót rặn (đôi khi vì công việc), và cũng nên tạo sự thoải mái bằng cách xác định rằng thời gian đi cầu là “không hạn chế”.

Chế độ ăn phải đảm bảo có nước (canh, thực phẩm lỏng .v.v….), thức ăn phải có đủ chất xơ: như rau củ quả, tăng cường sinh tố hằng ngày, mỗi lần thấy đói thì nên ăn nhẹ bằng trái cây, tránh ăn nhiều đạm, mỡ, chú ý các thức ăn có tác dụng nhuận trường như: rau đay, rau mồng tơi, rau lang, bí đỏ, mướp, chuối .v.v…. Nên vận động nhẹ trước và sau mỗi bữa ăn, và chú ý nên hạn chế “làm việc riêng” trong bữa ăn như xem TV, đọc sách, nói chuyện quá nhiều .v.v…

Trong bữa ăn nên chú ý: ăn rau hoặc ăn canh phải xen kẽ với các thức ăn đặc khác như cơm, thường thì 2 muỗng cơm thì gắp 1 muỗng rau, không nên ăn hết món này rồi đến món khác.

Đối với những người đau răng, hoặc rụng răng ảnh hưởng đến sức nhai, thì trước tiên phải đi chữa hặc trồng răng, để đảm bảo thức ăn phải được nghiền nhỏ trước khi đưa vào dạ dày, nếu chưa điều trị thì cũng nên ăn các thức ăn lỏng, xắt mỏng, hoặc bằm nhỏ để dễ tiêu hóa và từ đó mới dễ đi đại tiện.

Phải uống đủ nước (khoảng 1,5 – 2 lít mỗi ngày), tăng cường các loại nước trái cây, nên hạn chế uống nước ngọt có phẩm màu, cà phê, hoặc nước có cồn (rượu bia), hạn chế hút thuốc lá.

Phải để đường tiêu hóa nghỉ ngơi hợp lý bằng cách không nên ăn no vào buổi tối, nên tránh ăn khuya (nếu không phải trực đêm), trước khi đi ngủ nên uống một ly sữa ấm, điều đó giúp cho việc đào thải các chất cặn bã trong đêm và hỗ trợ cho việc đi đại tiện vào buổi sáng sau đó.

Phải giữ cho tinh thần thoải mái, tránh các stress trong công việc, sinh hoạt .v.v… chúng ta cần chú ý là phải ngủ đủ giấc (khoảng 8 tiếng mỗi ngày), vì mất ngủ cũng là nguyên nhân dẫn đến táo bón.

Nếu trên một tuần mà vẫn chưa đi cầu, trước khi đi khám bệnh thì chúng ta có thể thử bơm hậu môn kích thích đi cầu bằng ống thuốc Microlax, có thể bơm 2-3 ống, sau khi bơm nín khoảng 15 – 20 phút sau rồi mới đi cầu, có thể thực hiện 1 lần mỗi ngày trong tối đa 3 ngày. Thuốc Microlax được bán phổ biến ở tất cả các quầy thuốc tây. Riêng phụ nữ có thai thì nên dùng Forlax, thuốc này không được hấp thụ trong cơ thể, không chuyển hóa trong đường ruột cho nên không ảnh hưởng gì đến thai nhi và sữa mẹ.

Nếu táo bón lâu ngày, phân thiếu nước sẽ gây ra một khối phân cứng đóng ở trực tràng gây tình trạng tắc nghẽn, nếu cố gắng đi cầu thì có nguy cơ rách hậu môn gây chảy máu, nhiễm khuẩn .v.v… lúc đó chúng ta có thể hỗ trợ tác động bên ngoài hoặc bên trong (phải dùng găng tay) để làm thay đổi hình dạng và thể tích khối phân, để có thể được tống xuất ra ngoài (có thể nhờ đến sự hỗ trợ bởi người khác).

Phải đi khám bệnh để phát hiện các căn bệnh mà có thể liên quan đến táo bón như viêm đại tràng, bệnh trĩ, bệnh thoát vị bẹn, thoát vị thành bụng, các bệnh viêm nhiễm phụ khoa, bệnh tim mạch .v.v… sau đó phải tích cực điều trị và dự phòng tái phát.

Nếu bị bệnh trĩ hoặc nứt hậu môn làm khó đi đại tiện thì chúng ta hãy ngâm hậu môn vào nước muối ấm và loãng ngày 1 lần, mối lần 15 – 20 phút, điều này giúp làm dễ đi cầu hơn và có thể hỗ trợ điều trị các bệnh hậu môn kể trên.

Phải dùng thuốc hợp lý, theo chỉ định của bác sỹ, chú ý các thuốc có thể gây táo bón như các thuốc giảm đau gây nghiện, thuốc dãn cơ trơn, các thuốc chống động kinh, chống trầm cảm .v.v…. Một sai lầm của nhiều người là khi có triệu chứng đau bụng là đi mua thuốc uống (thường là thuốc dãn cơ trơn) và có thể vô tình không biết là cơn đau này là do táo bón. Vì thế nếu có đau bụng lâm râm, điều đầu tiên phải nghĩ đến là vấn đề đại tiện, trong bệnh viện cũng vậy, vấn đề lưu thông đường tiêu hóa được lưu tâm trước tiên đói với tất cả bệnh nhân mắc bệnh về tiêu hóa. 

Bệnh táo bón có thể không nghiêm trọng như các bệnh khác ở đường tiêu hóa, nhưng nó đã gây ảnh hưởng đáng kể đến công việc, đến lao động và sinh hoạt hằng ngày, Trong điều trị, không nên lệ thuộc vào thuốc mà trước tiên phải tự điều trị và các biện pháp dự phòng trở nên vô cùng quan trọng, không những tốt cho đường tiêu hóa nói riêng, mà còn tốt cho sức khỏe nói chung.