Ds Nguyễn Thị Mai

Chứng loãng xương là hậu quả của sự phá vỡ cân bằng bình thường của 2 quá trình: tạo xương và hủy xương, quá trình tạo xương suy giảm trong khi quá trình hủy xương bình thường. Nguyên nhân của hiện tượng này có thể do:

- Vấn đề tuổi tác: người già ít hoạt động ngoài trời, thiếu ánh nắng, thiếu vitamin D; chức năng dạ dày, đường ruột, gan, thận và tạo xương suy yếu; xương bị thoái hóa.

- Hormon sinh dục nữ giảm: phụ nữ sau khi mãn kinh thì hormon sinh dục nữ giảm làm tăng nhanh tốc độ quá trình chuyển calci từ xương vào máu.

- Hormon cận giáp: do calci trong thức ăn không đủ để duy trì nồng độ calci cần thiết trong máu, khi đó hormon cận giáp tiết ra để điều calci trong xương chuyển ra bổ sung cho máu nhằm duy trì sự ổn định nồng độ calci trong máu. Tình trạng này kéo dài làm cho kết cấu xương bị thưa loãng.

- Dinh dưỡng thiếu: calci, phospho, magne, albumin dạng keo, acid amin, và các nguyên tố vi lượng thiếu cũng góp phần gây loãng xương.

- Suy giảm miễn dịch: cũng góp phần gây chứng loãng xương.

Số lượng người gẫy cổ xương đùi (GCXĐ) trên thế giới được tổng kết và dự đoán rất ấn tượng và cũng đáng lo ngại:

Năm 1990, 1,66 triệu ca GCXĐ, trong đó 1,26 triệu là nữ và 0,4 triệu là nam

Năm 2025, ước tính 3,94 triệu ca, gồm 2,78 triệu là nữ và 1,16 triệu là nam

Năm 2050, ước tính 6,26 triệu ca, gồm 4,47 triệu là nữ và 1,79 triệu là nam.

Tại Hoa Kỳ, theo Nghiên cứu tại Rochester cho thấy tần số GCXĐ  tăng 40% từng 10 năm. Ước lượng tần số GCXĐ ở Hoa Kỳ tăng từ 238.000 ca mỗi năm (tính từ năm 1986) sẽ lên tới 347.000 ca/năm (và năm 2020).

Số người cao tuổi (> 70 tuổi) sẽ tăng 30% trong dân số Châu Âu, từ 33 triệu lên 43 triệu đến trước năm 2020. Vì vậy, tầng số GCXĐ hằng năm sẽ tăng trung bình là một triệu ca.

Tính theo tuổi: giữa tuổi 60 – 80, nguy cơ GCXĐ nâng lên theo hệ số 10 và ở tuổi 90 thì 30% cụ bà và 17% cụ ông đã có GCXĐ.

30% dân số quá tuổi 45 có thể bị loãng xương, trong 64% là nữ và 36% là nam. Trong đó đặc biệt lưu ý 1/4 số GCXĐ và 1/7 trường hợp bị nén cột sống là gặp ở nam giới.

Khoảng 40% - 80% người GCXĐ không thể vận động bình thường trong vòng 1 – 2 năm sau khi khỏi bệnh và khoảng 30% - 50% người không bao giờ trở lại tư thế ban đầu.

Cùng với sự già hóa của dân số, số người loãng xương sẽ tăng lên, gánh nặng chi phí cũng tăng theo ở mỗi Quốc gia: 10 tỷ USD mỗi năm ở Hoa Kỳ (1987); 0,8 tỷ USD/ năm ở Pháp năm 1987 và 0,4 USD/ năm ở Anh (1985) chỉ riêng cho GCXĐ.

Hợp chất ossein – hydroxyapatite (O.H.C.) là giải pháp tốt để cung chất chất khoáng hợp lý cho xương.

1/ Ossein (bao gồm TGF – β, IGF I/II, ostecocalcin, collagen týp1, peptid, acid amin, proteoglycan) có khả năng giúp tạo xương do:

• Kích thích sự biệt hóa, sự hoạt động và sinh sản của tạo cốt bào;
• Gia tăng sự tổng hợp collagen;
• Tăng cường sự vôi hóa của xương;
• Tạo protein căn bản cho chất nền của xương;
• Kìm hãm sự phát triển của tiền - hủy cốt bào;
• TGF – β, IGF I/II là những yếu tố tăng trưởng, giúp tăng tạo cốt bào.

2/ Hợp chất Hydroxy- apatite [3 Ca3 (PO4)2 – Ca(oh)2], các nguyên tố vi lượng như Fe, Mg, F, Zn, Cu, Mn, Ni.

Bột O.H.C. được chế tạo từ xương bò nên cung cấp những thành phần dưới dạng vô cơ và hữu cơ. Những thành phần trên có tiềm năng sinh xương, giúp tăng cường sự hấp thu các chât khoáng khác.

Sự hấp thu Calci sẽ tăng lên rõ rệt khi có mặt các protein và khuôn hữu cơ. Cấu trúc vi tinh thể tạo bề mặt rộng lớn giúp các chất vô cơ được giải phóng khỏi khuôn hữu cơ để hấp thu qua ruột và do đó có sinh khả dụng rất cao. O.H.C. kéo dài rõ rệt sự dương tính về ion Ca hơn hẳn những muối calci như gluconat, chlorid Ca…. Cũng vì lý do này mà những người tăng Ca/máu và sỏi thận không được sử dụng O.H.C.

Với cơ chế thuận lợi trên, O.H.C. được chỉ định có hiệu quả trong:

• Vừa dự phòng vừa điều trị loãng xương làm giảm biến chứng của loãng xương (như gẫy đốt sống, cổ tay, xương hông) loãng xương do thuốc (như dùng corticoid đường toàn thân)
• Làm giảm đau lương và cải thiện sự vận động đốt sống ở người loãng xương
• Tác dụng hiệp đồng với oestrogen, ngăn ngừa loãng xương trong thời kỳ mãn kinh
• Trong bệnh xơ mật tiên phát, bệnh gan ứ mật mạn tính, chủ yếu gặp ở nữ, những bệnh này dễ bị phát triển bệnh xương chuỷen hóa và khi đó cả calci và photphat đều khó hấp thu. Bổ sung riêng lẻ bằng tiêm bắp vitamin D2  không ngăn ngừa sự hao hụt vỏ xương, mà phải dùng O.H.C. để giúp bổ trợ chất khoáng.
• Trong thời kỳ thai nghén (thiếu calci dễ gây đau dây chằng ở khung chậu, cột sống và dễ bị chuột rút) cần bổ sung O.H.C , sau khi sinh và thời kỳ cho con bú giúp người mẹ giảm đau lương.
• O.H.C. còn ngăn ngừa sâu răng, hỗ trợ  chắc xương cho người cao tuổi, hỗ trợ cải thiện tình trạng bất động lâu ngày và bắt đầu hoạt động trở lại.

Tóm lại, nhờ có sự phối hợp của hai thành phần mà O.H.C. có tác dụng kép: đồng hóa do hoạt hóa tạo cốt bào và chống dị hóa do làm giảm tác hại của hủy cốt bào, lặp lại cân bằng sinh lý giữa sự tạo xương và sự hủy xương.

Tài liệu tham khảo:

1. Tạp chí Thông tin Dược lâm sàng 2002- tr18 – 26.
2. Bệnh học nội khoa , Nxb y học 1997.