Bệnh thủy đậu và chăm sóc

ĐD Lê Thị Xuân Mỹ - Khoa YHNĐ

Bệnh thủy đậu do siêu vi Varicella zoster gây ra. Thủy đậu là một bệnh lành tính nhưng cần được phát hiện sớm và chăm sóc chu đáo, nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách sẽ gây nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm não và màng não.

• Bệnh thủy đậu là một bệnh rất dễ lây, dễ bùng phát thành dịch. Giống như sởi và một số bệnh do virus khác, thủy đậu thường bùng phát vào mùa đông xuân hàng năm, kéo dài cho tới hết mùa xuân .
• Bệnh lây qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng của người bệnh.Bệnh còn có thể lây truyền gián tiếp qua tiếp xúc với quần áo hoặc các vật dụng khác đã nhiễm dịch tiết từ các vết mụn phồng rộp của người bệnh.
• Bệnh xảy ra ở mọi lứa tuổi, trẻ em mắc nhiều hơn người lớn và thường nhẹ hơn người lớn.
• Người bệnh có khả năng lây cho người khác từ 1 - 2 ngày trước khi phát ban cho đến khi các nốt phỏng nước khô vảy hoàn toàn.

I. Triệu chứng lâm sàng

1. Thời kỳ ủ bệnh

Khoảng 2 tuần, thường không có triệu chứng lâm sàng.

2. Thời kỳ khởi phát

Khởi phát đột ngột, thường chỉ trong l ngày với sốt nhẹ hoặc không sốt, nhức đầu, mệt mỏi, đau mỏi cơ khớp, đau họng, viêm xuất tiết đường hô hấp trên.

3. Thời kỳ toàn phát

Ban thủy đậu xuất hiện nhanh ngay từ những ngày đầu của bệnh. Ban thủy đậu có đặc điểm: ban đầu là những ban dát màu đỏ, vài giờ sau thành nốt phỏng trong, sau từ 24 đến 48 giờ ngả màu vàng,

Ban thủy đậu mọc thành nhiều đợt. Vì vậy trên  một vùng da thấy có đủ câc nốt ban ở nhiều độ tuổi khác nhau .

Bệnh nhân thường ngứa nhiều khi ban mọc, các nốt phồng vỡ dễ bội nhiễm. Sau từ 4-6 ngày, nốt thủy đậu tự khô, đóng vảy màu nâu sẫm, :vảy bong ra sau một tuần, không để lại sẹo vĩnh viễn, trừ khi có loét và bội nhiễm.

* Thủy đậu ở bệnh nhân mang thai

- Phụ nữ đã từng nhiễm bệnh thủy đậu trước khi mang thai hoặc đã được chủng ngừa bệnh thủy đậu thì được miễn dịch với bệnh này, Do đó, khi mang thai, thai phụ không cần phải lo lắng, về biến chứng của bệnh đối với bản thân họ cũng như thai nhi.

Đối với những thai phụ bệnh thủy đậu nguyên phát khi mang thai, sự ảnh hưởng của bệnh trên thai nhi tùy vào từng giai đoạn tuổi thai:

+ Trong 3 tháng đầu, đặc biệt tuần lễ thứ 8 đến 12 của thai kỳ, nguy cơ thai nhi bị Hội chứng thủy đậu bẩm sinh là 0,4%. Biểu hiện thường gặp nhất của hội chứng này là sẹo ở da. Những bất thường khác có thế xảy ra là tật đầu nhỏ, bệnh lý võng mạc, đục thủy tinh thể, nhẹ cân, chi ngắn, chậm phát triển tâm thần.

+ Trong 3 tháng giữa, đặc biệt tuần 13-20 của thai kỳ, nguy cơ thai nhi bị hội chứng thủy đậu bẩm sinh là 2%. Sau tuần lễ thứ 20 thai kỳ, hầu như không ảnh hưởng trên thai

+ Nếu người mẹ nhiễm bệnh trong vòng 5 ngày trước sinh và 2 ngày sau sinh, trẻ sơ sinh dễ bị bệnh thủy đậu lan tỏa do mẹ chưa có đủ thời gian tạo kháng thể truyền cho thai nhi trước sinh. Tỉ lệ tử vong bé sơ sinh lúc này lên đến 25-30% số trưởng hợp bị nhiễm.

II. Biến chứng

Bệnh thủy đậu tiến triển nhanh, đến ngày thứ 4 hoặc ngày thứ 6 thì nốt đậu đóng vẩy. Bệnh tiến triển khoảng 10-15 ngày rồi tự khỏi,

Biến chứng thường gặp nhất là bị nhiễm trùng tại các nốt đậu. Nguyên nhân do trẻ gãi nhiều và không được chăm sóc vệ sinh tốt, các nốt phỏng bị bội nhiễm khiến trẻ viêm da nặng. Những người bị biến chứng này nếu không chữa trị kịp thời, tổn thương sẽ ăn sâu, lan rộng nên dù được chữa khỏi vẫn có thế để lại nốt sẹo rỗ gây mất thấm mỹ, nặng hơn còn dẫn đến viêm mô tế bào, nhiễm trùng máu.

Biến chứng viêm phổi hay ở người lớn hơn là trẻ em và thường xuất hiện vào ngày thứ 3 – 5 của bệnh. Viêm phổi có thể diễn tiến nhẹ, hồi phục nhưng cũng có thế diễn tiến nặng dẫn tới suy hô hấp, phù phổi, và nguy hiểm tính mạng.

Biến chứng viêm não, tỉ lệ tử vong chiếm 5-20%,

III,  Theo dõi và chăm sóc

• Người bệnh nên ở phòng riêng, có ánh sáng mặt trời
• Sử dụng các vật dụng sinh hoạt cá nhân riêng.
• Thực hiện vệ sinh phòng ở của người bệnh (bàn ghế, tủ giường, đồ chơi... ) hàng ngày bằng nước Javel, hoặc dung dịch Cloramin B 2% sau đó rửa lại bằng nước sạch. Đối với những đồ vật nhỏ có thể đem phơi nắng.
• Vệ sinh miệng - họng hằng ngày cho bệnh nhân bằng dung dịch nước muối sính lý 0,9%
• Vệ sinh da: giữ cho da khô sạch, không để trẻ gãi gây vỡ nốt phỏng nước.
• Tắm rửa  và thay quần áo  hằng ngày cho người bệnh bằng nước ấm. Nên cho người bệnh mặc quần áo rộng, nhẹ, mỏng.
• Cho trẻ ăn các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu, uống nhiều nước nhất là nước hoa quả (cam, chanh). .
• Thực hiện y lệnh của thầy thuốc cho trẻ uống Paracetamol đế hạ sốt nếu trẻ sốt cao.
• Hướng dẫn bệnh nhân và người nhà bệnh nhân cách bôi da.
• Thực hiện các xét nghiệm cần thiết nếu cần.
• Thực hiện các y lệnh của thầy thuốc, chấm dung dịch xanh methylen hoặc thuốc tím 1/4000 lên nốt phỏng.
• Đo dấu hiệu sinh tồn, chú ý nhiệt độ.
• Theo dõi tình trạng ngứa, đau nốt phỏng.
• Theo dõi tình trạng nhiễm trùng nốt phỏng.
• Theo dõi và phát hiện sớm các biến chứng của bệnh.

IV. Tư vấn giáo dục sức khỏe    

• Hướng dẫn phát hiện bệnh sớm và cách ly người bệnh để tránh lây lan cho cộng đồng.
• Nằm trong phòng riêng, thoáng khí, có ánh sáng mặt trời, thời gian cách ly khoảng 7-10 ngày từ lúc bắt đầu phát hiện bệnh (phát ban) cho đến khi các nốt phỏng nước khô vảy hoàn toàn
• Sử dụng các vật dụng sinh hoạt cá nhân riêng: khăn mặt, ly, chén, muỗng, đũa.
• Thay quần áo và tắm rửa hàng ngày bằng nước ấm trong phòng tắm.
• Nên mặc quần áo rộng, nhẹ, mỏng.
• Ăn các thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu, uống nhiều nước, nhất là nước hoa quả.
• Đối với người thân trong gia đình: hạn chế tiếp xúc với người bệnh; khi cần tiếp xúc thì phải đeo khẩu trang. Sau khi tiếp xúc phải rửa tay ngay bằng xà phòng. Đặc biệt những phụ nữ đang mang thai cần tuyệt đối tránh tiếp xúc với người bệnh.

Tiêm vaccin

• Mọi người đều có thể chủ động phòng bệnh thủy đậu bằng cách tiêm vaccin phòng bệnh. Đây là biện pháp an toàn và hiệu quả nhất.
• Không tiêm văcxin thủy đậu cho phụ nữ đang mang thai,
• Phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (15 đến 49 tuổi) nên tiêm văcxin thủy đậu trước khi mang thai 3 tháng.