Protein phản ứng C ( C-reactive protein)

Khoa Hóa Sinh

SINH LÝ

Protein phản ứng C (CRP) là một glycoprotein được gan sản xuất có đặc điểm là kết tủa với polysaccharid C của phế cầu. Bình thường, không thấy protein này trong máu. Tình trạng viêm cấp với phá hủy mô trong cơ thể sẽ kích thích sản xuất protein này và gây tăng nhanh nồng độ protein phản ứng C trong huyết thanh. Vì vậy, một CRP dương tính chỉ dẫn sự có mặt của một quá trình viêm. Khi tình trạng viêm cấp kết thúc, CRP nhanh chóng mất đi.

Có 2 loại Protein phản ứng C có thể định lượng trong máu:

1. Protein phản ứng C chuẩn (Standard CRP): Được sử dụng để đánh giá tình trạng viêm tiến triển
2. Protein phản ứng C siêu nhạy (high-sensitivity CRP (hs-CRP): Chất này được coi như một chất chỉ điểm đối với tình trạng viêm mạch cấp độ thấp

Protein phản ứng C không mang tính chất đặc hiệu và nồng độ protein này gia tăng trong tất cả các tình trạng viêm

MỤC ĐÍCH VÀ CHỈ ĐỊNH XÉT NGHIỆM

- Để đánh giá mức độ và tiến triển của một phản ứng viêm

- Cách lấy bệnh phẩm:

• Xét nghiệm được tiến hành với huyết thanh bệnh nhân.
• Sau khi lấy bệnh phẩm nhanh chóng gởi mẫu tới phòng xét nghiêm để định lượng CRP.

GIÁ TRỊ NỒNG ĐỘ CRP

CRP  Bình thường nồng độ CRP : 0-1.0 mg/dl hay < 10 mg/L CRP tăng lên khi cơ thể có phản ứng viêm xảy ra.         

hs- CRP : Để đánh giá nguy cơ mắc bệnh tim mạch

• < 1 mg/L :Nguy cơ thấp nhất
• 1-3 mg/L: Nguy cơ trung bình
• > 3 mg.L : Nguy cơ cao nhất

TĂNG NỒNG ĐỘ PROTEIN PHẢN ỨNG C

Các nguyên nhân chính thường gặp: Viêm tụy cấp, viêm ruột thừa, nhiễm trùng do vi khuẩn, bỏng, tăng nguy cơ bị ung thư đại trạng, bệnh lý ruột do viêm, bệnh do lupus ban đỏ hệ thống, u lympho, nhồi máu cơ tim , bệnh lý viêm của tiểu khung, viêm động mạch tế bào khổng lồ, viêm khớp dạng thấp, tình trạng nhiễm trùng nặng, phẫu thuật, lao tiến triển…

TĂNG NỒNG ĐỘ hs- CRP

Nguyên nhân chính thường gặp là tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN THAY ĐỔI KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM

• Kết quả âm tính giả: Dùng các thuốc chống viêm không phải steroid, aspirin, corticosteroid, statin, thuốc chẹn beta giao cảm.
• Kết quả dương tính giả : Dùng các thuốc hormon thay thế,  thuốc ngừa thai uống.
• Đặt dụng cụ ngừa thai trong buồng tử cung.
• Gắng sức,  vận động thể lực quá mạnh.
• Có thai.
• Béo phì.

 LỢI ÍCH CỦA XÉT NGHIỆM ĐỊNH LƯỢNG PROTEIN PHẢN ỨNG C (CRP)

1. CRP điển hình sẽ tăng lên trong vòng 6 giờ kể từ khi bắt đầu tình trạng viêm, điều này cho phép xác định tình trạng viêm sớm hơn nhiều so với khi sử dụng tốc độ lắng hồng cầu ( thường tăng lên sau khi tình trạng viêm xảy ra khoảng 1 tuần). Thêm vào đó nồng độ CRP không bị thay đổi khi có biến đổi về nồng độ glubolin máu và hematocrit, điều này khiến định lượng CRP rất có giá trị khi bệnh nhân có bất thường protein máu hay có bất thường của hồng cầu.
2. Định lượng các loại Protein phản ứng C có thể cung cấp các thông tin hữu ích:

•  Đánh giá mức độ tiến triển của phản ứng viêm nhất là đối với bệnh lý mãn tính như bệnh lý ruột do viêm, viêm khớp và các bệnh tự miễn.
•  Đánh giá một nhiễm trùng mới như trong viêm ruột thừa và các tình trạng sau phẫu thuật.
•  Theo dõi đáp ứng với điều trị các tình trạng bệnh lý nhiễm trùng nhất là nhiễm trùng do vi khuẩn và viêm.

            - Protein phản ứng C siêu nhạy: Là một yếu tố chính gây tình trạng xuất hiện và đứt rách mảng vữa xơ mạch.Tăng nồng độ hs-CRP dự báo bệnh nhân có nguy cơ bị các sự cố mạch vành, đột quỵ, bệnh động mạch ngoại biên và ĐTĐ typ2. Vì vậy, xét nghiệm này được sử dụng để đánh giá các nguy cơ bị cac sự cố tim mạch khi nó được làm đồng thời với các XN đánh giá nguy cơ mạch vành khác, như định lượng nồng độ cholesterol máu

CÁC HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH LÂM SÀNG DỰA TRÊN Y HỌC BẰNG CHỨNG

• Khi xử lý một số bệnh viêm như viêm khớp dạng thấp, nhiễm trùng da và các bệnh lý viêm tiểu khung, cần tiến hành làm xet  nghiệm cận lâm sàng để đánh giá các chất gây phản ứng pha cấp. Hai xét nghiệm đánh giá các chất gây phản ứng pha cấp ( tốc độ lắng hồng cầu và Protein phản ứng C) là các chỉ dẫn để đánh giá mức độ của phản ứng viêm.
• Đo nồng độ CRP huyết thanh là xét nghiệm hữu ích trong quyết định sử dụng kháng sinh cho bệnh nhân có các xét nghiệm dịch não tủy phù hợp với chẩn đoán viêm màng não,  nhưng kết quả nhuộm gram tìm vi khuẩn trong dịch não tủy âm tính. Khuyến cáo này được dựa trên các dữ liệu cho thấy xét nghiêm nồng độ CRP trong giới hạn bình thường có giá trị dự đoán âm tính cao trong chẩn đoán viêm màng não do vi khuẩn.
• Các nghiên cứu gần đây đánh giá lợi ích của định lượng hs-CRP trong dự báo nguy cơ tim mạch, nhất là ở phụ nữ và ở người có hội chứng chuyển hóa, cũng như để dự báo nguy cơ bị ung thư đại tràng và như một chất chỉ điểm cho tình trạng tổn thương phổi tiến triển.

CÁC CẢNH BÁO LÂM SÀNG

Bệnh nhân có tăng nồng độ hs-CRP cần được khuyến cáo áp dụng các biện pháp làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, và có thể cần chỉ định các thăm dò chẩn đoán bổ sung để xác định sự hiện diện của  các bệnh lý tim mạch mới mắc.

Nguồn:

1. Trích "Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng"
2. http://en.wikipedia.org/wiki/C-reactive_protein