Bại não

Bs CKI Nguyễn Duy Tân - PHCN

Bại não có thể gây ra những triệu chứng thần kinh trầm trọng ở trẻ em.

Hơn 5000 trẻ em ở Hoa kỳ được chẩn đoán Bại não hằng năm. Ở VN chưa thống kê được

 

1. GIẢI PHÂU:

• Não là trung tâm chỉ huy của cơ thể.
• Nó điều khiển 5 giác quan cũng như khả năng nói và vận động
• Não (P) điều khiển ½ người (T) và ngược lại
• Để hoạt động, não cần được cung cấp liên tục oxy.
• Oxy được máu mang lên não.
• Tim bơm máu liên tục lên não.
• Não có thể bị tổn thương không hồi phục nếu không được cung cấp đầy đủ oxy hoặc máu

 2. BẠI NÃO:

• Bại não là tên của 1 nhóm rối loạn ảnh hưởng đến vận động của trẻ, những rối loạn này xuất hiện 1 vài năm đầu của đời sống
• Bại não gây ra do vùng vận động của não phát triển bất thường hoặc bị tổn thương. Khả năng của não điều khiển vận động và tư thế bị rối loạn
• Bại não thường không xấu lên theo thời gian
• Người ta thường nghĩ rằng Bại não do bị tổn thương lúc sinh. Thực tế BN có thể xảy ra trước sinh và 1 vài tháng đầu sau sinh

3. TRIỆU CHỨNG VÀ BIẾN CHỨNG:

Triệu chứng của BN bao gồm:

• Khó khăn vận động tinh như viết và dùng kéo
• Khó khăn duy trì thăng bằng và đi
• Yếu 1 tay, 1 chân hoặc kết hợp cả hai
• Vận động không chủ ý
• Nhễu nước miếng do tổn thương cơ mặt

Dấu hiệu sớm của BN thường xuất hiện trước 3 tuổi

Trẻ BN thường chậm đạt các mốc phát triển như là: lật, ngồi, trườn, cười hoặc đi

Triệu chứng thường khác nhau: có thể từ nhẹ, trung bình đến nặng làm cho trẻ nằm liệt

1 vài rối loạn kèm theo: động kinh, tổn thương trí tuệ, tuy nhiên BN không phải luôn luôn gây ra tàn tật nặng

Bại não có thể làm cơ co cứng, sự co cứng cơ nặng làm các khớp không thể vận động và làm biến dạng khớp

Bại não có thể gây ra mất trương lực cơ làm cho các chi nhẽo ra dẫn đến trật khớp bởi vì cơ không thể giữ vững khớp

Đối với trẻ em có vấn đề về nuốt, nuôi dưỡng đúng cách là 1 vấn đề khó cần sự giúp đỡ của chuyên gia dinh dưỡng

Bại não khi đi kèm với: động kinh, chậm phát triển trí tuệ, khó khăn về nhìn, nghe và nói làm tình trạng của trẻ xấu thêm

4. NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ:

• Viêm não hoặc nhiễm trùng màng não và tủy sống có liên quan đến BN
• Não phát triển bất thường hoặc do di truyền hoặc do tổn thương trong thời kì bào thai, có thể dẫn đến BN. Những tổn thương này có thể do thiếu máu não hoặc chảy máu não
• Nếu mẹ bị một nhiễm trùng nào đó trong thai kì, BN cũng có thể xảy ra. Những nhiễm trùng này gồm Rubella và sởi Đức
• Bại não cũng có thể là kết quả của bất đồng nhóm máu giữa mẹ và con, 1 vài trẻ hồng cầu bị phá hủy, làm tăng cao một chất đặc biệt gọi là Bilirubin. Bilirubin gây vàng da, tăng bilirubin máu quá cao có thể làm tổn thương não và bại não
• Tổn thương vùng đầu trầm trọng trong những tháng đầu của đời sống là yếu tố kết hợp gây bại não
• Thêm vào đó nhiều nguyên nhân gây BN chưa được biết, có nhiều trường hợp BN chưa rõ nguyên nhân

Bác sĩ đã xác định 1 vài yếu tố nguy cơ khác kết hợp với BN. Điều này không có nghĩa rằng bệnh nhân có yếu tố nguy cơ sẽ bại não, nó chỉ có nghĩa là nó làm tăng nguy cơ bị bại não

Trường hợp những trẻ có nguy cơ cao bị BN gồm:

• Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân
• Trẻ có mẹ bị chảy máu âm đạo trong thai kì
• Trẻ sinh khó, sinh ngôi ngược
• Trẻ bị nhiễm bẩn ối, nghĩa là trẻ đi phân trong tử cung

5. CHẨN ĐOÁN:

• Bác sĩ chẩn đoán bại não bằng cách khám kĩ năng vận động và phản xạ, khai thác bệnh sử và các khám nghiệm đặc hiệu
• Mặc dầu những triệu chứng thay đổi theo thời gian,BN không xấu lên qua thời gian.
• Vì vậy nếu bệnh có những thương tổn tăng lên, có thể không phải là BN
• CT scans hoặc MRI có thể được chỉ định để thám sát não kĩ hơn và loại bỏ những nguyên nhân có thể khác
• Những tình trạng sức khỏe khác có thể có các triệu chứng tương tự BN bao gồm: u não, não úng thủy và chảy máu trong não

6. PHÒNG NGỪA VÀ ĐIỀU TRỊ:

Bại não không thể chữa lành được, não bị tổn thương dẫn đến BN không thể chữa lành

Tốt nhất là phòng ngừa hơn là cố điều trị nó

• Chăm sóc tiền sản tốt làm giảm nguy cơ BN bằng phòng ngừa sinh non, trẻ nhẹ cân, và nhiễm trùng người mẹ
• Điều quan trọng nhất cho phụ nữ là chủng ngừa Rubella trước khi bắt đầu mang thai

Điều trị BN là tập trung làm tốt nhất trong điều kiện có thể qua việc điều trị, thuốc, phẩu thuật và phương tiện trợ giúp

• Vật lí trị liệu giúp kéo giãn cơ, cải thiện đi lại, giúp khớp khỏi bị co cứng
• Điều trị hướng nghiệp giúp trẻ thực hiện công việc hằng ngày như chơi bóng, ăn uống, và tự thay quần áo
• Luyện nói giúp cải thiện nói, hiểu và nuốt
• Thuốc được dùng để kiểm soát co giật và co cứng cơ
• Nạng bù vào sự mất thăng bằng
• Phẩu thuật và dụng cụ trợ giúp có  thể sử dụng cho trường hợp quá nặng. Bao gồm phẩu thuật chỉnh hình chỉnh gân hoặc hàn khớp
• Đối với bệnh nhân co rút nặng chi dưới, 1 bơm thuốc được cấy vào, phóng thích thuốc dãn cơ, Baclofen, vào thần kinh cột sống
• Một phẩu thuật cột sống khác như cắt dây thần kinh tủy sống làm giảm co thắt cơ có thể cần thiết, phẩu thuật cắt chọn lọc thần kinh giao cảm thắt lưng
• Máy trợ thính có thể giúp cải thiện nghe
• Đeo kính mắt hoặc phẩu thuật mắt để chỉnh thị lực
• Tư vấn về tình cảm và tâm lí, điều trị hành vi có thể cần thiết
• Trợ giúp giáo dục có lẽ giúp trẻ đạt được khả năng học tập hoàn chỉnh của nó
• Cha mẹ và gia đình trẻ bại não có lẽ có cảm giác đau khổ, buồn rầu và có lỗi. Những cảm xúc này phải được chia sẻ với chuyên gia tâm lí. Nhóm trợ giúp luôn sẳn sàng để giúp đở bệnh nhân bại não đương đầu với hoàn cảnh của họ

7. TÓM TẮT:

Bại não không thể chữa khỏi được, phòng ngừa là chính

Chăm sóc tiền sản tốt dưới sự theo dõi của bác sĩ là phương cách phòng ngừa BN tốt nhất

Cám ơn sự tiến bộ của y học hiện nay cũng như pháp luật tạo ra sự thuận lợi giúp người tàn tật, cuộc sống của người BN thuận lợi và hữu ích hơn trước

Hầu hết bệnh nhân BN nhẹ và trung bình có thể có cuộc sống thành đạt và thụ hưởng những hoạt động thể chất và trí tuệ đa dạng hơn.

 

 Tài liệu tham khảo:

1. Nguyễn Xuân Nghiên, Cao Minh Châu, Trần Văn Chương, Vũ Thị Bích Hạnh (2010), “Vật lý trị liệu Phục hồi chức năng - Sách chuyên khảo dùng cho cán bộ ngành Phục hồi chức năng”, Nhà xuất bản Y học.
2. Tài liệu Tập huấn Phục Hồi Chức Năng lâm sàng: Tài liệu dịch của tổ chức thầy thuốc tình nguyện hải ngoại Hoa Kỳ ( HVO ), Nhà xuất bản Y học 1998.
3. Huấn luyện người tàn tật tại cộng đồng ( E.Helander, P.Mendis & A.Goerdt ), Nhà xuất bản Hà Nội 1999.