Statin và các biến cố

BS. Nguyễn Tuấn Long

Cập nhật từ báo cáo khoa học của Hiệp hội Tim Mạch Hoa Kỳ

Một trong 4 người Mỹ trên 40 tuổi sử dụng statin giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ não, và các biến chứng khác liên quan đến bệnh lý xơ vữa động mạch. Giá trị lớn nhất của statin giúp làm giảm nồng độ LDL cholesterol (low density lipoprotein) khoảng 55 đến 60% với liều tối đa, và với 6 – 7 dạng thuốc khác nhau trên thị trường giúp nó có thể phù hợp với nhiều bệnh nhân. Bên cạnh những ích lợi không thể chối cãi, sự an toàn và các biến chứng của statin cũng là vấn để cần được đánh giá. Hiệp hội tim mạch Hoa Kỳ vừa công bố bản báo cáo khoa học mới nhằm cập nhật sự an toàn của statin và các biến cố có hại kèm theo. Báo cáo này là một đánh giá toàn diện dựa trên dữ liệu từ các nghiên cứu ngẫu nhiên và nghiên cứu quan sát.

1. Biến chứng trên cơ

Theo ước tính, bệnh lý liên quan đến cơ (được xác định khi có các triệu chứng trên cơ kèm với nồng độ creatine kinase (CK) ít nhất gấp 10 lần giới hạn trên của mức bình thường) xảy ra với tần suất <1/1.000 bệnh nhân đang điều trị với liều tối đa statin và bệnh lý trên cơ nặng (tiêu cơ vân) xảy ra ở khoảng 1/10.000 bệnh nhân. Tỷ lệ xuất hiện các triệu chứng cơ ít nghiêm trọng (đau cơ có hoặc không tăng nhẹ mức CK) rất khó ước tính, do đau cơ rất phổ biến trong dân số nói chung.

2. Đái tháo đường

Liệu pháp statin cường độ trung bình và cường độ cao làm tăng nguy cơ tương đối đối với đái tháo đường mới khởi phát, khoảng 0,2% mỗi năm, ảnh hưởng đến khoảng 1/100 người sử dụng statin trong suốt 5 năm. Tác động gây đái tháo đường của statin liệu có thể đảo ngược được hay không vẫn còn chưa rõ ràng.

3. Tác động trên gan

Tỷ lệ xảy ra nhiễm độc gan nặng xấp xỉ 1/100.000 người. Tỷ lệ bệnh nhân có tăng transaminase nhẹ không triệu chứng (thường là thoáng qua) khoảng 1%.

FDA không khuyến cáo theo dõi thường xuyên nồng độ transaminase ở những người sử dụng statin, mà chỉ theo dõi vào thời điểm trước khi điều trị hoặc khi có chỉ định lâm sàng phù hợp.

4. Kết luận về các tác động có hại khác của nhóm statin đã được ghi nhận, gồm có:

          @ Mặc dù có lợi ích làm giảm tỷ lệ đột quỵ do thiếu máu cục bộ, nhưng dựa trên một số dữ liệu hạn chế: statin được ghi nhận có liên quan đến đột quỵ do chảy máu não với tỷ lệ mắc mới hơi cao hơn đối với bệnh nhân có tiền sử bệnh mạch máu não (ví dụ: chảy máu nội sọ). Do đó, để thận trọng cần tránh bắt đầu statin ở những đối tượng này; nhưng vẫn có thể tiếp tục statin nếu lợi ích lớn hơn nguy cơ ở bệnh nhân nhập viện vì chảy máu nội sọ.

          @ Chức năng nhận thức: chưa có bằng chứng xác thực về lợi ích hoặc tác hại.

          @ Bệnh lý thần kinh ngoại biên: mối liên quan đã được ghi nhận trong các nghiên cứu quan sát, tuy nhiên, vẫn chưa được báo cáo trong các thử nghiệm ngẫu nhiên.

          @ Đục thủy tinh thể: bằng chứng chưa rõ ràng, tuy nhiên, đa số cho thấy không có sự gia tăng nguy cơ.

          @ Chức năng thận: chưa có bằng chứng về bất kỳ tác động nào (ngoại trừ tiêu cơ vân dẫn đến suy thận cấp)

          @ Rối loạn cương dương, viêm gân hoặc đứt gân, ung thư: chưa tìm thấy mối liên quan

Báo cáo này là sự bổ sung đáng giá cho các tài liệu về tác động có hại của statin. Tài liệu này cũng bao gồm các thông tin hữu ích về tương tác thuốc, dược động học của các statin khác nhau và những vấn đề cần cân nhắc ở người lớn tuổi, trẻ em và những bệnh nhân mắc bệnh thận hoặc gan. Báo cáo kết luận rằng nếu không kèm theo tăng nồng độ CK trên 10 lần thì các triệu chứng có vẻ không phải là bệnh lý cơ liên quan đến statin.

Kinh nghiệm lâm sàng của một số chuyên gia cho thấy, triệu chứng trên cơ liên quan đến statin trên các bệnh nhân có nồng độ CK tăng khoảng 2 – 3 lần có thể khỏi sau khi ngưng thuốc. Trên thực tế, những thay đổi bệnh lý về cơ liên quan đến statin đã được ghi nhận khi làm sinh thiết ngay cả ở những bệnh nhân có nồng độ CK bình thường (NEJM JW Gen Med Dec 1 2002 và Ann Intern Med 2002; 137:581).

Tài liệu tham khảo

1. Newman CB et al. Statin safety and associated adverse events: A Scientific Statement from the American Heart Association. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2019 Feb; 39:e38. Link.