Kháng nguyên ung thư CA 125

Đặng Thị Huỳnh Mơ - Khoa Hóa sinh

* Kháng nguyên ung thư CA 125 là gì?

Kháng nguyên ung thư  CA 125 là một glycoprotein lớn (200 – 1000 kDa) bình thường được tìm thấy ở nội mạc tử cung,trong dịch tử cung, xong được tìm thấy trong dòng tuần hoàn. Kháng nguyên CA 125 cũng có thể được tìm thấy trên bề mặt của nhiều tế bào ung thư  buồng trứng. Chỉ thấy có CA 125 trong máu khi có tình trạng phá hủy của các mô này (vd : ở bệnh nhân bị ung thư nội mạc tử cung hay ung thư buồng trứng).

* Tại sao thực hiện xét nghiệm CA 125?

- Một xét nghiệm CA125 có thể được thực hiện để:

• Kiểm tra phản ứng của một người để điều trị ung thư  buồng trứng, đây là việc sử dụng chính của các xét nghiệm CA125.
• Kiểm tra xem ung thư buồng trứng đã trở lại (tái phát) sau khi điều trị

- Xét nghiệm này hiện không được sử dụng như là một thử nghiệm tầm soát ung thư buồng trứng, bởi vì:

• CA125 là không cao hơn so với bình thường ở nhiều phụ nữ bị ung thư buồng trứng giai đoạn sớm.
• CA125 có thể cao hơn bình thường trong các bệnh lành tính và ung thư khác không phải ung thư buồng trứng, vì vậy nó không phải là cụ thể cho bệnh ung thư buồng trứng.
• Nếu một người phụ nữ sau mãn kinh có xét nghiệm CA-125 cao thì có nguy cơ mắc bệnh ung thư cao hơn ở phụ nữ trẻ. Ở phụ nữ trẻ CA-125 có thể cao trong các  bệnh như viêm túi thừa, mang thai, hội chứng kích thích ruột, viêm ruột thừa, bệnh gan, bệnh dạ dày...... Vì vậy do test có tầng suất (+) giả cao,nên việc sử dụng xét nghiệm này như một biện pháp sàng lọc được coi là không thích hợp để sàng lọc ung thư buồng trứng ở các phụ nữ không có triệu chứng

* Giá trị bình thường của CA 125:    < 35 U/ml hay 37 kU/L

* Tăng nồng độ CA 125: Các nguyên nhân chính thường gặp là:

- Các bệnh lý ác tính:Ung thư vòi trứng, ung thư tế bào biểu mô buồng trứng không sinh nhày ,ung thư biểu mô tuyến nội mạc tử cung , ung thư biểu mô tế bào vẩy, các khối u lá nuôi bào thai, U lympho không phải Hodgkin với xâm lấn tới màng phổi-màng ngoài tim hoặc phúc mạc, ung thư vú, bệnh lý u tân sinh của đại tràng, ung thu tụy, ung thư gan, ung thư phổi.

- Các tình trạng tác động tới nội mạc tử cung: Có thai, hành kinh, lạc nội mạc tử cung, u tân sinh nội mạc tử cung

- Tràn dịch và viêm màng phổi (vd: do ung thư).

- Tràn dịch hoặc viêm phúc mạc (nhất là viêm phúc mạc do vi khuẩn)

- Bệnh lý viêm tiểu khung (vd: viêm phần phụ, áp xe vòi trứng…).

- Một số tình trạng không phải là bệnh lý ác tính: Viêm tụy cấp và mạn ,xơ gan và hoại tử tế bào gan nặng,suy thận.

* Giảm nồng độ CA 125: Các nguyên nhân chính thường gặp là:

+ Phụ nữ tiền mãn kinh.

+ Các phụ nữ Mỹ gốc Phi và phụ nữ Châu Á do các đối tượng này có giá trị bình thường thấp hơn so với phụ nữ da trắng.

* Các yếu tố góp phần làm thay đổi kết quả xét nghiệm:

-  Nồng độ CA 125 tăng lên trong vòng 3 tháng đầu của thời gian có thai và trong thời gian hành kinh.

- Các phương pháp định lượng CA 125 khác nhau cho các kết quả khác nhau và không dùng thay thế cho nhau.

* Lợi ích của xét nghiệm định lượng CA 125:

- CA 125 được khuyến cáo chỉ định, cùng với kỹ thuật siêu âm qua đường âm đạo để phát hện sớm các ung thư buồng trứng ở các phụ nữ có các hội chứng di truyền do can thiệp sớm có thể mang lại lợi ích cho các đối tượng này.

- Xét nghiệm được sử dụng để theo dõi đáp ứng với điều trị đối với ung thư buồng trứng, xác nhận tình trạng khối u còn tiếp diễn và để phát hiện tình trạng ung thư tái phát:

• Tình trạng tăng CA 125 tiếp diễn 3 – 6 tuần sau phẫu thuật ngụ ý một tiên lượng kém.
• Nồng độ CA 125 > 35U/mL giúp phát hiện ung thư còn tồn dư ở 95% ở các bệnh nhân, song một kết quả test âm tính không đủ xác định không còn u tồn dư
• Gia tăng nồng độ CA 125 trong khi điều trị hòa chất liên quan với khối u tiếp tục tiến triển và giảm nồng độ này xuống mức bình thường chứng tỏ có đáp ứng với điều trị.
• Gia tăng nồng độ CA 125 có thể xảy ra trước tái phát lâm sàng khối u nhiều tháng và có thể chỉ dẫn người thầy thuốc cần chỉ dịnh một phẫu thuật lần hai, mặc dù không thấy có tăng nồng độ CA 125 không hoàn toàn đồng nghĩa là không có tình trạng u tiếp diễn hoặc tái phát.
• Nồng độ CA 125 trong huyết thanh có tương quan với kích thước của tổ chức khối u và mức xâm lấn của u: với nồng độ CA 125 >65U/mL, 90% các BN nữ này có ung thư xâm lấn phúc mạc.
• Định lượng CA 125 cũng được khuyến cáo như một biện pháp bổ sung để phân biệt giữa các khối u tiểu khung lành tính và các khối u nghi ngờ ác tính, nhất là ở phụ nữ tuổi mãn kinh.

* Các cảnh báo lâm sàng:

- Các bệnh nhân có nguy cơ cao bị ung thư buồng trứng bao gồm các đối tượng thuộc tầng lớp nghèo, đẻ ít hay sinh con muộn, với tần suất bị mắc bệnh tăng theo tuổi.

- Yếu tố dự đoán mạnh nhất bị ung thư buồng trứng là tiền sử gia đình bệnh nhân có ung thư buồng trứng.

- Nồng độ CA 125 bình thường không đủ để loại trừ u.

- Xét nghiệm CA 125 không được coi là một test hữu ích để chẩn đoán phân biệt mass tiểu khung lành tính với mass ác tính, ngay cả khi nồng độ tăng cao.

Tài liệu tham khảo:

1. Các xét nghiệm thường quy áp dụng trong thực hành lâm sàng
2. https://translate.google.com.vn/translate?hl=vi&sl=en&u=http://www.medicinenet.com/ca_125/article.htm&prev=search
3. http://emedicine.medscape.com/article/2087557-overview>
4. http://www.cancer.ca/en/cancer-information/diagnosis-and-treatment/tests-and-procedures/cancer-antigen-125-ca-125/?region=on