Chẩn đoán sốt Dengue

CN Lê Thị Tuấn - Khoa HHTM

Phát hiện kháng thể Dengue (IgG, IgM) và kháng nguyên virus Dengue là hai xét nghiệm hiện nay được dùng để chẩn đoán sốt Dengue, đặc biệt khi bạn đến vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới.

Thời điểm thực hiện xét nghiệm

Khi bạn đã sống 2 tuần ở vùng dịch tể sốt Dengue hoặc nơi dịch bùng phát.

Sốt Dengue xuất huyết là một bệnh nhiễm virus truyền qua người do muỗi mang virus sống ở vùng khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới. Xét nghiệm máu phát hiện virus sốt xuất huyết hoặc các kháng thể được sản xuất để chẩn đoán bệnh sốt  Dengue xuất huyết.

Nếu một người bị sốt trong vòng 2 tuần sau khi đi đến vùng dịch tể hoặc nơi có dịch sốt xuất huyết, nên thân trọng xét nghiệm kiểm tra đối với bệnh sốt xuất huyết. Theo trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh CDC, bệnh sốt Dengue xuất huyết được báo cáo tại hơn 100 quốc gia đặc biệt các khu vực Châu Phi, châu Mỹ, vùng Caribean... Theo tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số lượng người nhiễm ngày càng tăng ở tất cả các nước trên thế giới. Mỗi năm có khoảng 50-100 triệu người bị nhiễm trên toàn thế giới. Ở Mỹ phần lớn các ca sốt xuất huyết xảy ra do du khách trở về từ những vùng dịch sốt hoành hành.

Khi bị nhiễm bởi 1 trong 4 type huyết thanh, đa số mọi người đều không có triệu chứng hoặc có biểu hiện sốt nhẹ. Các triệu chứng ban đầu thường gặp nhất là sốt cao đột ngột (104oF hay 40oC), các triệu chứng tương tự như bệnh cúm.

Khoảng  4-7 ngày sau khi nhiễm bệnh  (đây gọi là thời kỳ ủ bệnh, có khi tới 14 ngày) Các triệu chứng khác có thể gặp như đau đầu nghiêm trọng, đặc biệt là phía sau mắt, đau cơ và khớp, phát ban da, buồn nôn, ói mửa, và nổi hạch. Một số người bị bệnh sẽ tự phục hồi, không có biến chứng nghiêm trọng và lâu dài trong khi đó có những người có thể tiến triển đến bệnh sốt xuất huyết nghiêm trọng (đôi khi được gọi là Shock Dengue).

Nếu bệnh tiến triển đến mức độ nặng và nguy hiểm, một số triệu chứng sẽ xuất huyện vào ngày thứ 3-7 sao khi dấu hiệu sốt giảm đi như: chảy máu mũi, ói ra máu, khó thở…. Trong giai đoạn thứ 2  virus có thể tấn công các mạch máu (hệ thống mạch máu) đẫn đến tình trạng thoát dịch vào các cơ quan như phổi (tràn dịch màng phổi) hoặc tràn vào khoang bụng (cổ trướng). Hiện nay vẫn chưa có lời giải thích tại sao có một số bệnh nhân nhiễm bệnh hầu như không có biến chứng hoặc có triệu chứng rất nhẹ, tuy nhiên có những bệnh nhân bệnh diễn biến rất phức tạp và nghiêm trọng.

Ở giai đoạn thứ 2 nếu không được điều trị đúng phát đồ bệnh có thể tiến triển rất nghiêm trọng gọi là Shock Dengue và có thể tử vong. Để tránh biến chứng nặng, bác sĩ phải cho bệnh nhân nhập viện bù lượng nước đã mất do hiện tượng thoát dịch và mất máu.

Trong thời gian hồi phục một số người có thể phát triển một đợt phát ban thứ 2 kéo dài 1 tuần hoặc nhiều hơn.

Chẩn đoán 

Sốt Dengue thường được chẩn đoán thông qua kết hợp một số xét nghiệm máu bao gồm:

• Xét nghiệm sự hiện diện của virus sốt xuất huyết bằng xét nghiệm PCR. Xét nghiệm này có thể chẩn đoán sốt xuất huyết sau 5 ngày khởi phát triệu chứng.
• Xét nghiệm kháng thể (Kháng thể IgM, IgG), phát hiện kháng thể được sản xuất bởi hệ thống miễn dịch khi bệnh nhân tiếp xúc với virus. Xét nghiệm này đạt hiệu quả cao khi thực hiện ít nhất 7-10 ngày sau khi nhiễm bệnh.
• Xét nghiệm công thức máu, đếm số lượng tiểu cầu, tiểu cầu thấp là điển hình của giai đoạn muộn của bệnh và phát hiện sự giảm hemoglobin và hematocrit, số lượng hồng cầu trong trường hợp xảy ra mất máu kết hợp với sốt xuất huyết nặng.
• Theo dõi chức năng thận, điện giải đồ để phát hiện tình trạng mất nước, rối loạn điện giải có thể xảy ra nếu bệnh nặng.

Xét nghiệm sốt xuất huyết được sử dụng để xác định tình trạng lây nhiễm của một người có triệu chứng sốt khi tiếp xúc với nguồn bệnh. Các bệnh nhiễm trùng rất khó chẩn đoán nếu không dựa vào các xét nghiệm vì các triệu chứng ban đầu có thể giống nhau.

Kiểm tra sự hình thành kháng thể chủ yếu để giúp chẩn đoán một bệnh nhiễm trùng hiện tại hoặc gần đó. Đã phát hiện 2 lớp kháng thể khác nhau, các kháng thể được sản xuất bởi cơ thể để đáp ứng với nhiễm virus số xuất huyết là kháng thể thuộc lớp IgG và IgM.

Chẩn đoán cần phải có sự kết hợp các xét nghiệm này bởi vì hệ thống miễn dịch của cơ thể sản xuất ở giai đoạn khác nhau trong quá trình phát triển của bệnh. Kháng thể IgM được sản xuất đầu tiên và thử nghiệm cho những hiệu quả nhất khi thực hiện ít nhất 7-10 ngày sau khi tiếp xúc và sau đó giảm dần sau vài tháng. Kháng thể IgG được sản xuất chậm hơn để đáp ứng với nhiễm trùng. Thông thường, sự tăng nồng độ kháng thể IgG cùng với một nhiễm trùng cấp tính và tồn tại lâu dài.

Xét nghiệm PCR là loại xét nghiệm có độ nhạy và độ đặc hiệu cao phát hiện vật liệu di truyền của virus trong máu ở giai đoạn sớm sau 5 ngày khởi phát triệu chứng.

Xét nghiệm có thể được chỉ định khi bệnh nhân có các dấu hiệu và triệu chứng liên quan với sốt xuất huyết sau đi đến các khu vực có dịch. Một số dấu hiệu và triệu chứng chính bao gồm:

• Sốt cao đột ngột (104° F hay 40°C)
• Nhức đầu dữ dội hoặc đau sau mắt
• Đau khớp, cơ và / hoặc đau xương
• Chảy máu mũi
• Dễ bầm tím
• Giảm số lượng bạch cầu
• Giảm số lượng tiểu cầu

Kiểm tra thường được chỉ đinh trong vòng 1-2 tuần sau khi khởi phát các triệu chứng để phát hiện một bệnh nhiễm trùng cấp tính.

Xét nghiệm kháng thể được thực hiện sau 1 hoặc 2 tuần và xét nghiệm lại để định hiệu giá kháng thể.

Ý nghĩa của xét nghiệm

Lưu ý: Bệnh nhân có triệu chứng như phát ban hoặc đau khớp, đó không phải là một dấu hiệu đáng tin cậy để chẩn đoán sốt xuất huyết.

Xét nghiệm kháng thể cho bệnh sốt xuất huyết có thể dương tính nếu một người bị nhiễm với một Arbovirus hoặc virus Tây sông Nile. Bác sĩ nên khai thác tiền sử của bệnh nhân.

Nguồn: Dịch từ https://labtestsonline.org/understanding/analytes/dengue/tab/sample/