Hướng dẫn sử dụng canxi sau khi truyền thuốc điều trị loãng xương

Bs Trình Trung Phong - 

Gần đây bệnh nhân bắt đầu quan tâm nhiều đến vấn đề điều trị loãng xương song bệnh nhân không được tư vấn hướng dẫn đầy đủ sau khi được truyền thuốc. Điều đó sẽ tác động không nhỏ đến hiệu quả điều trị.

1. Tại sao cần bổ sung canxi sau khi truyền thuốc loãng xương?

Các thuốc điều trị loãng xương như bisphosphonates (zoledronic acid, pamidronate) hay denosumab hoạt động bằng cách ức chế quá trình hủy xương, giúp tăng mật độ khoáng xương và giảm nguy cơ gãy xương. Tuy nhiên, khi quá trình hủy xương bị kìm hãm, nồng độ canxi máu có thể giảm tạm thời do canxi được giữ lại trong xương.
Nếu bệnh nhân không được bổ sung đầy đủ canxi và vitamin D, có thể gặp:
- Hạ canxi máu (biểu hiện: tê quanh miệng, co cứng cơ, chuột rút, thậm chí co giật).
- Giảm hiệu quả điều trị loãng xương.
Do đó, việc bổ sung canxi + vitamin D là bắt buộc để tối ưu hiệu quả và an toàn sau truyền thuốc.

2. Nhu cầu canxi và vitamin D hằng ngày

Theo Tổ chức Loãng xương Quốc tế (IOF) và Hội Loãng xương Việt Nam:
- Canxi: Người lớn cần trung bình 1.000–1.200 mg canxi nguyên tố/ngày (bao gồm cả chế độ ăn và thuốc bổ sung).
- Vitamin D: Cần khoảng 800–1.000 IU/ngày để hỗ trợ hấp thu canxi và duy trì cân bằng khoáng chất.
Lưu ý: Nhu cầu cụ thể có thể thay đổi tùy độ tuổi, giới tính, chế độ ăn và tình trạng bệnh lý đi kèm.

3. Cách sử dụng canxi sau khi truyền thuốc loãng xương

3.1. Thời điểm bắt đầu

- Bisphosphonates (Zoledronic acid/Aclasta): Nên bắt đầu bổ sung canxi + vitamin D ít nhất 2 tuần trước khi truyền và duy trì liên tục sau truyền. Đặc biệt, trong 2 tuần đầu sau truyền, cần đảm bảo uống đủ canxi để hạn chế nguy cơ hạ canxi máu.

- Denosumab (Prolia): Do có nguy cơ hạ canxi máu cao hơn, nên đảm bảo nồng độ canxi huyết thanh bình thường trước khi tiêm và duy trì bổ sung canxi + vitamin D đều đặn suốt quá trình điều trị.

3.2. Cách dùng cụ thể

- Chia liều canxi thành 2–3 lần/ngày (mỗi lần ≤500–600 mg) để tăng hấp thu.
- Uống sau bữa ăn để giảm kích ứng dạ dày và tăng sinh khả dụng.
- Nếu dùng thêm thuốc sắt, kháng sinh nhóm tetracycline/quinolone hoặc hormone tuyến giáp, cần uống cách xa 2–3 giờ để tránh tương tác.

3.3. Nguồn canxi khuyến khích

- Từ chế độ ăn: sữa, phô mai, sữa chua, cá nhỏ ăn cả xương, rau lá xanh.
- Thuốc bổ sung: Canxi carbonate (cần uống cùng thức ăn), canxi citrate (hấp thu tốt hơn, có thể uống xa bữa ăn).

4. Theo dõi sau khi bổ sung canxi

- Xét nghiệm canxi máu (đặc biệt ở bệnh nhân suy thận, suy tuyến cận giáp, hoặc dùng denosumab).
- Đánh giá hiệu quả bằng mật độ xương (DXA) theo định kỳ.
- Tư vấn bệnh nhân nhận biết dấu hiệu hạ canxi máu và tái khám nếu có triệu chứng.

5. Một số lưu ý quan trọng

- Không nên bổ sung quá liều (>2000 mg canxi/ngày) vì tăng nguy cơ sỏi thận, vôi hóa mạch máu.
- Đảm bảo bệnh nhân uống đủ nước.
- Duy trì hoạt động thể lực phù hợp, tránh lạm dụng chỉ uống thuốc mà không thay đổi lối sống.

6. Kết luận

Bổ sung canxi và vitamin D sau truyền thuốc loãng xương là một bước không thể thiếu để đảm bảo hiệu quả điều trị, phòng ngừa hạ canxi máu và tăng cường sức khỏe xương. Bệnh nhân cần được tư vấn kỹ về liều lượng, cách sử dụng, và duy trì đều đặn lâu dài. Bác sĩ nên cá thể hóa liều bổ sung dựa trên khẩu phần ăn, bệnh lý đi kèm và kết quả xét nghiệm.

Tài liệu tham khảo

1. Eastell R, Rosen CJ, Black DM, Cheung AM, Murad MH, Shoback D. Pharmacological Management of Osteoporosis in Postmenopausal Women: An Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2019;104(5):1595-1622.
2. Reid IR, Horne AM, Mihov B, et al. Effect of Zoledronate on Cancer, Cardiac Events, and Mortality in Osteopenic Older Women. J Bone Miner Res. 2020;35(1):20-27.
3. Cummings SR, Ferrari S, Eastell R, et al. Vertebral Fractures After Discontinuation of Denosumab: A Post Hoc Analysis of the Randomized Placebo-Controlled FREEDOM Trial and Its Extension. J Bone Miner Res. 2018;33(2):190-198.
4. Hội Loãng xương Việt Nam (VOSM). Khuyến cáo về chẩn đoán, điều trị và dự phòng loãng xương. 2022.
5. International Osteoporosis Foundation (IOF). Calcium and Vitamin D recommendations. www.osteoporosis.foundation.